PC BIAKSIAMA : CHHANDAMNA ROPUI - BO LEH THEI NGE BO THEI TAWH LO A Review Article


              PC BIAKSIAMA : CHHANDAMNA ROPUI - BO LEH THEI NGE BO THEI TAWH LO
                               A Review Article
-    RE Ralte

Thu a thiam hrim hrim nge, mi tui zawng a vawrh thiam, PC Biaksiama lehkhabu ziak hi hralh a tlain mi pawh a hneh viau thin. Pathian Thu lamah phei chuan mahni inzir chawpa ani anga thleng sang leh thiam, kutchhuak ngah bawk si hi Zofate zingah kan awm lo niin a lang. Khawvelah pawh an vang viau awm e.
            Kan lehkhabu sawi mekah pawh hian Camping leh Counseling vela kan chai thin, mi tam tak buaina (buai lo tur kan nih hlawm vei nen) a rawn chai a, chipchiar taka a bihchianna hi a hlu khawp mai. Hetiang tak hi Mizotawngin kan la nei lo niin a lang. Kan ramah hian evangelical theology kan pawlhsawp nasa lutuk a, kan tawngvai fo reng a ni. Reformed zirtirna dik tak, John Calvina zirtirna, Westminster Confession, Heidelberg Catechism leh a dang dang zirtirna han sawi chang hian kal sual hmuhin min hmu lek lek zawk tawh a nih hi.  He lehkhabu hi kum 2005 khan vawi hnih lai chhut a ni a, 2011-ah revised edition a lo chhuak leh ta bawk. He revised edition hi kan review tur chu a ni a,  ‘tlai lam um pawng par’ kan ni em lovang chu.

Ka thlawp phawt
            Chhandamna bo leh bo loh chungchangah chuan Pu Biaksiama thuthlukna hi ka thlawp a, he lehkhabu hian rah tha tak a chhuah ka beisei. Bung 2-na ‘Chatuan Nunna’ tih phei hi chu a ziak tha tak zet a; he bung chauh pawh hi chhiar ila, harhpui sawng sawng tur chi niin ka hria. Bung 16 (Calvinism leh Arminianism) leh 17 (Rev. Liangkhaia Reformed Theology) te pawh hi beng tivar, Reformed taka Pathian Thu chhut thinte tan phei chuan hlu tak a ni. A thatna zawng zawng chu kan sawi sen lohvin a bu chhiartute hmuh chhuah turah dah rih ila, a duhthawhawm deuhna laite kan thlir ho dawn a ni.

A sakhat lo
            He lehkhabu ka chhiar hian, kut chhuak ngah takte (productive tak) chaklohna-in a ziaktu hi a tlakbuak vein ka hria. Lehkhabu sakhat (solid) tak a ni lova, a thu a inkalthelh deuh thin a, a sawi leh a sawi inkalh tak te pawh a awm. Entirnan, p. 127 leh 223-ah drugs overdose-a thi (hetiang mite hi kan hmuhsit bik vang ni lovin, Pathian duh loh zawng an tih lai taka thi ta an nih vang a ni) te zingah piangthar, chhandamna chang tur an awmzia a sawi a, mahse, p. 114-a ringtute tuarchhuahna (perseverance of the saints) a sawifiahnaah chuan hetiang mite hi hnawl awm takin, “…a tawp thlenga tuar khawchhuak thei an nihna chu ringtu dik tak an nihzia lantirna chu a ni…” a ti tho si. A tawp thlenga tuar khawchhuak thei lo chu ringtu dik tak ni lo, ‘piangthar lo’-ah puang law law se tha mai awm a ni a, mahse chu chu a phal si lo.

‘Bo thei lo’ aiah ‘Bo lo tur’
            A subtitle hi a fuh lo hlein ka hria. ‘Ring thei lo’, ‘sual thei tawh lo’, tih ang mai a ‘bo thei lo’ han tih tlat hian, “Engang pawhin nung ila a nih tur ang chu a ni tho tho,” (fatalism) a kawk tlat. Hei hi Reformed theologian ten ruatlawk thu te, chhandamna nghehzia thu te an sawi dan a ni lem lo. Chhandamna chu a hluin a ropui em a, a petu a nghet bawk avanga, ‘bo lo tur’ a ni zawk. Kan nawm kan maka kan nunpuia bo chuang lo tur ni lovin; kraws pu chunga kan nunpui a, a hlimawmna kan chen a, chhandamna ropui chu keimahnia lang chhuak zel tur a ni zawk. Chu chu kan hmuh fuh loh chuan a pawi ngawt ang.

Piangtharna a uar mah mah
Pu Biaksiama theology hian piantharna a dah sang ngawt mai. Uar lutuk deuha ka hriat chhan chu Paula leh zirtir dang ten he tawngkam hi an hmang ve ngai lo. Isua pawhin mi pakhat hnenah chiah he tawngkam hi a hmang a. Chu pawh chu mipui zingah ni lovin tuma hriat lohva theologian Nikodema a counseling tum khan a ni. Peteran ringtute nihna a sawina tawngkamah a hmang bawk, tih loh chu Thuthlung Thar ziaktute hian an hmang lo a ni. Bible berin a uar loh uar a, theology chher vak mai hi buaina zakhua a ni e.
            He thil ka sawi avang hian piantharna hi hnawl ta ka ni lo. Piantharna - ‘vawikhat  rilru tihvar, hlim hlut emaw, han harh var riau emaw (one time special event) anga sawi lawr vak mai hi a him lo thei, ka tihna mai a ni. Chu one-time event chu changchawia mahni chhandamna ‘bo thei lo’ anga lo ngaihthat vang vang mai chu Bible-in a zirtir ngai lo a ni. Piantharna hi ‘vawi khat thil’ (one-time event) ni lovin ‘nun pum thil’ (life-time event) a ni. Ringtu chu Pathian Thu zawmtu, kraws pu tur chu kraws pu tur; chhandam fa chu chhandam fa angin a nung tur a ni a, a nung ngei bawk ang; mihring chak lohna emaw, pawn lam dodaltuten emaw tibuai thin mah se sual zung Kristan a chhut chhiat hnuah Thlarau Thianghlim a nei tawh a, hneh zel turin Pathianin a hruai a ni zawk.

Exegetical Fallacy
He lehkhabu chak lohna lai ber chu Bible chang a hrilhfiah dan hi niin ka hria. Eng anga theology tha pawh ziak se, Bible chang a hrilhfiah dan ber a rintlak tawh loh chuan theology puitling a ni thei lovang. Pu Biaksiama pawh hemi kawngah hi chuan a inenfiah deuh a ngai nasa  hlein ka hria. Hmun tam takah a hrilhfiahna hi a ngaihdan awmsain a kaihruai lutuk mah mahin a lang.
Phek 12-ah Vanram kai lo tur list (I Kor. 6:9,10) kha chang 11-na “…nangni thenkhat chutiang mi in nih thin kha; nimahsela Lalpa Isua Krista hmingah leh kan Pathian Thlarauva tlenfai in ni tawh a, tihthianghlim in ni tawh a, thiam changin ni tawh a,” tih hmanga sawi bo a tum a. I Kor. 6 pumpui hi chhiar chiang se chuan a fiah mai tur. “Inngaih hmang, milem betu, uire, mihur, mawngkawhur, mi duham, zu ruih hmang, mi hau hmang leh hlepru” hi an sim loh chuan vanram kai lo tur an ni reng. Paulan a sawi tum chu ch. 11 then khatna “…nangni thenkhat chutiang mi in nih thin kha…” tih hi a ni zawk. Chutiang mi chu tunah chuan an ni tawh lova, an ni tur pawh a ni tawh lo; an lo ni leh zauh a nih pawhin an nih tur a nih tawh loh avangin an kalsan a tul ang. Paula sawi chu hei hi niin a lang - “Inngai (5:1)  leh innghirngho (6:1) reng chung khan ‘Chhandam ka ni tho ang,’ ti reng reng suh u. Mi fel lote chuan Pathian ram an luah lo vang tih in hre lo em ni le? Bumin awm suh u (6:9), Pathianin piangtharte chu thiltihtheihna min pe tawh alawm (6:14), Setana duhdana nun chu amah zawmna a ni (6:16), Piangthar tak tak in nih chuan in taksa pawh Pathian ta tur a ni (6:19,20)”.

Setana pek chung chang
            Phek 223, 224-ah I Kor. 5:5 (cf. I Tim. 1:20), “…a thlarau Lalpa niah chuan chhandamin a awm theih nan a tisa tiboral turin, Setana pe ila ka ti a ni,” tih hi evangelical tam zawkin an hrilhfiah loh danin ‘piangthar suala nung leh nasa tak chu a thlarau chhandam a nih theih nan a taksa tihhlum hial,”  “taksa a sual pawhin, thlarau chu chhandam tho,” case angin a sawi. Hetianga hrilhfiah hi mi tlemte chu an awm ngei a, mahse, a lo that leh theih nana kohhran atanga hnawhchhuah rih angin hman ata tawh Kohhran Pate leh John Calvina thachang daltu Theodore Beza te chuan an lo hrilhfiah tawh a. Tin, ka hmuh theih chin Reformed commentator ten an sawi dan a ni tlangpui (Geneva Bible Notes, Barnes’ Notes, Family Bible Notes, Robertson NT Word Pictures New Geneva Study Bible, ESV Study Bible). A tlanglawn deuh New International Bible Commentary, NIV Study Bible, New Bible Commentary, McArthur Study Bible te pawhin heti zawng hian an hrilhfiah.
Pu Biaksiama hian dispensational fawr deuh ho a zawl thin avang hian Reformed commentary nen han khaikhin lawk ila. New Geneva Study Bible chuan, “The Apostle is commanding the church to expel the offender from their fellowship (“deliver such a one to Satan”). The purpose of this judgement is the man’s salvation, but that can be achieved only if his sinful tendencies are overcome (“the destruction of the flesh”). According to one interpretation of 2 Cor. 2:5-11, this man did repent of his sin,” a ti ngat mai. ESV Study Bible chuan, “…probably refers to removing him from the church, since those outside of the church are in Satan’s realm (Luke 4:5-6; Eph. 2:2; I John 5:19),” a ti leh bawk. Study Bible tha bera ngaih theih thin hial NIV Study Bible chuan, “This abandonment to Satan was to be accomplished,….by expelling the man from the church(see v. 13; also vv. 2, 7, 11). To expel him was to put him out in the devil’s territory, severed from any connection with God’s people,” a ti. Award pawh dawng hial conservative commentary New International Bible Commentary –ah pawh, “It implies formal excommunication where one is removed from the sphere of the church to that of Satan, the world, a ‘dominion of darkness’” cf. Eph. 2:11, 12; Col. 1:13; I Jn 5:19,” tih a ni.
Paulan he thu a sawi lai hun hi kan Zoram dinhmun ang hi a ni lo. Kristiante chu tlemte an ni tih kan hria. Kristian inpawlkhawm Kohhran chu Chhandamna huang chhung, a pawn lam khawvel chu Setana ram angin a sawi a ni zawk ang. Hepa hi a inlamlet theih nan an thunun emaw, an hnawtchhuak (ex-communicate) rih a ni hmel ber zawk. Ka han sawi duah nachhan chu, Pu Biaksiama sawi dan apiang hi evangelical ho sawi dana ngai (midang chu liberal) kan awm tan tawh niin a hriat a. Ani ‘brand of evangelicalism’ hi evangelical chhungkaw zinga brand te tak pakhat ve mai a ni tih a chiang a ni.

Heresy a awm hial lo maw?
Phek 70-naa II Tim. 2:11-13 a hrilhfiahna phei hi chu a ‘pawi’ pha-in ka hria. “Keini rinawm lovin awm mah ila, ani chu a rinawmin a awm reng a ni,”(ch.13) tih hi a duh dan anga rawn sawifiahin, “Paula sawi tum chu, ringtu hian eng vang pawhin rinna tlachhamin, ringlotu a lo nih hial pawhin, a chhandamna chan tawh sa kha chu a nghing chuang lo. Amah chhandamtu Krista kha a rinawm tlat alawm. He thu hi tu tan pawh awih a harsa a ni ngei ang. Rin tawh loh hnu pawha a chhandamna la bo chuang si lo chu, a mak zawk a ni,”a ti (p.71). Piangthar tawh Chhandamna chu a ngheh em avangin Isua Krista hi ring lo ta hial mah se a Chhandamna a bo chuang lo! Mak thei ngei! Hei zet chu rinna avanga khawngaihnaa chhandamna a ni ta lo. Rinna tel lo pawha chhandam kan ni thei a nih chuan Bible a kalh tawh a, Reformed theology a kalh tawh a, Arminian theology a kalh tawh a, Catholic theology a kalh tawh a, Kristianna a kalh tawh a, HERESY (Zirtirna dik lo hnawl tur) a tling tawh a ni. A sawi sualah ngaihsak hram ila, a lungawi theih deuh awm e.
A chunga tarlan chang pathumte hi Paulan Kristian hmasate hla sak thin ni awm tak a rawn hman tangkai a ni a; a thu a hlawm that teh reng nen Pu Biaksiama hi chuan dispensational hrilhfiah dan takin chang thum te hi hun hrang hrang pathumah a rawn then vek mai. “Amah kan phatsan chuan ani pawhin min phatsan ang,” tih hi Mt. 10:33 “...tupawh mite hmaa mi phat apiang ka Pa vana mi hmaah ka phat ve ang,…” tih nen a inmil vei nen, a zirtirna milin lawmman dawn leh dawn loh lamah min luhpui daih mai. Isuan min phatsan leh phatsan loh hi vana lawmman dawn tam leh tam loh mai mai thil niin a lang lo. He thu hlawmin min zirtir zawk chu- Ringtu chu Krista thihnaa thi, Krista nunna a nung, ama tana tuar thin, phatsan lo tur, chauh chang ni lo awm mah se Pathian rinawm chu bel tlat tur, Pathian ze nghet chu rintlak leh thlamuanpui tlak a ni- tih hi a ni zawk awm e.

Major revision a ngai em?
Hetiang avang hian alawm, Bung 8 (Biblein Chhandamna ‘bo leh thei’ a sawi em?) tih leh Bung 9 (Hebrai 6 leh Chhandamna bo thei) tih hi he lehkhabu tihmelhemtu ber leh a thuanawpna lai tak niin ka hria. Siam that hunte a awm leh ngai a nih chuan major revision nei hial se ka ti ngawt mai.
Matthaia 10:22 & 24:13 “Nimahsela a tawp thlenga tuar peih apiang chu,  chumi ngei chu chhandamin a awm ang,” tih sawifiahnan (p.90) Presbyterian (Reformed) pachal hian Dispensational Study Bible hmanlai ber mai Scofield Reference Bible, 1909 daiha chhuah tawh hmangin Chhandamna hi a tawp thlenga rinawm taka tuar khawchhuak peih apiangte tan ni chuang lem lo angin a sawi ta mai. He thu hi khawvel tawp hun thim chhah zual lai sawi nana hman turah a ngai hmiah a ni. Commentary puitling kan rawn lo a nih pawhin evangelical kut chhuak New Bible Commentary (1997) chuan, “…To the end probably means to the end of his life, through persecution, rather than to the end of time (cf. 24:9,13),” a ti mai. A thar lehzual zawk Reformed kut chhuak ngat ESV Study Bible (2008) chuan, “Either the end of persecution when the Son of Man returns (cf.10:23), or the end of one’s life,” a lo ti leh mai bawk. Hengte hi Pu Biaksiama hian a hre lo a ni lovang, a ngaihdan awmsa sawipuitu a zawng ve mai zawk a ni.
India Ram Presbyterian Kohhran Thurin chuan, nihnuhnungah chuan mi zawng zawng chu he damchhunga an, “thiltih that leh that loh ang zelin relsak an ni ang. Ringlote leh mi sualte chuan thiam loh changin an sual hremna an tuar ang; Krista ringa, a thu zawmtute erawh chu a langchanga thiamchantirin an awm ang a, ropuina lawm luhin an awm ang,” a ti a ni. PCI Thurin hi chuan piangthar inti, suala nung reng tho ang chi hi chu Chhandamna chang turin a sawipuk vak lo chu a ni.

Systematic Theology famkim lohna
Galatia 6:9 – “Tichuan thil tha tih i ning suh ang u; kan inthlahdah loh zawngin a hun takah chuan kan seng dawn si a”. Thupuan 2:10- “Thih thlengin rinawmin lo awm rawh, tichuan nunna lallukhum ka pe ang che”, tih te pawh hi kan damchhunga Pathian duhzawng um a, Kraws put lam aiin vana lawmman dawn tam leh tam loh sawinan a hmang leh tlat mai hi a pawi khawp mai. Hebrai Bung 6 phei hi chu Reformed ngaihdan atanga sawifiah har tak a ni reng a. Pu Biaksiama hian Hypothetical Theory atanga hrilhfiah tum mah se sawimam vek sen loh thil a awm. “Piangthar zawng zawng tan chhandamna hi a bo dawn lo hmak zel a nih chuan hypothetical situation pawh a ngai chuang lo,” an ti leh mai dawn a ni. “Tluksanna (apostasy) thil a ni e, chhandamna bo lam a ni lo,” kan ti a nih pawhin, “Tluksan theih a nih chuan Chhandamna chu hloh theih a ni tihna a nih chu,” an ti leh mai dawn si. Hei hi thil awm dan a nih avang hian Evangelical theologian hriat hlawh tak Clark H. Pinnock-a chu Hebrai ziak amahah a fiah thar uar a vangin Calvinist a nihna kalsanin Arminian-ah a inlet daih a, tunlai evangelical theologian tha berte zinga mi Roger.E. Olson pawh hi Arminian a lo ni reng mai.
Christianity Today (Nov. 2005)-ah Asbury  Seminary, Kentucky-a New Testament Professor, Ben Witherington III (The Problem with Evangelical Theologies : Testing the Exegetical Foundations of Calvinism, Dispensationalism, and Wesleyanism tih lehkhabu ziaktu an kawmna chhuah a ni a. Calvinist hovin Hebrai 6:1-6 an sawifiah zawh loh thin zia a sawiin, “Christians who are eternally secure in this lifetime don’t need those kinds of warnings. But the author of Hebrews doesn’t think there are such people. He doesn’t think you’re eternally secure until you’re eternally secure in eternity,” a ti.
Heng thute hi Calvinist kan nih a, Reformed theology kan tuipui a nih pawhin, engmah hre lo let der anga hnawlin, kan palzam mai tur a ni lovang. Bible thu pumpui hi System khatah sawifiah vek tur chuan ‘problem verse’ a lo lang tuam tuam thin. Mahni system atanga sawi pial mai a awl fo. Kan invenna tur pawimawh tak a ni. System ka hriat ve zingah chuan Reformed theology hi a biblical berin ka hria a, he lehkhabu phek 237-naa TULIP pawh hi ka pawm thlap (a ziaktu hian a pawm lo deuh em ni p. 239 tawpah hian a va dawih aw ve?). Amaherawhchu, chang thenkhat sawifiah harsa ve tak tak chu a awm tih ka pha lem lo.

Lawmman chungchang
            He lehkhabu-a ka nuih tiza (huat lovah) deuh hlek tu chu Bung 11 (Mitin an thiltih ang zela relsakna) hi a ni. Rorelna la awm tur hi chuan ka nuih a tiza hauh lo, hun rapthlak a ni dawn chiang a, hemi hre renga kan nun pawh uluk theuh a tha. Mahse, a sawi leh a chhut vel dan hian min dek za thei mai dawn alawm le. Tin, theological inconsistency pawh a lang ruak ruakin ka hria.
            Phek 139-naah chuan a hraw ngatin, “Dik takin ringtu awm tha duh lo, tisa thil ngawta inhmangte leh Krista tana inpe ral vektute lawmman dawn tur hi inang ta thup mai se chuan rorelna ‘fair’ lo ber a ni zawk dawn lawm ni,” tiin a sawi. A ziaktu hian Pathian Khawngaihna a uar viau laiin mahni thiltih a chhuang ta viau em ni? Vanram kai nan khawngaihna a duh a, lawmman dawn lamah erawh chuan Pathian khawngaihna a mamawh tawh lo a va ang ve? Khawngaihna vanga kai theuh theuh inang tlanga dawn ai chuan thawk tam tam dawn tam a duh a ni maw? Inhlawhfa zinga kal leh tlailama kal te kha an hlawh a inan kha mawle.Upa pakhatin, “Ti tha peih lote nen kan dawn tur inang theuh sela, ka lung a awi dawn hleinem,” a tih min hriat chhuah tir zawk mai. 
            Pathian khawngaihna vanga Chhandamna hi chang kan ni a, Kristian nun kan nun pawh hi khawngaihna vang tho a ni. Rawngbawlna hlawhtling tak kan nei a nih pawhin khawngaihna chauh lo chu a chhan engmah a awm lo. Keimahniah  a thawktuin thawk lo se engmah kan ti thei lovang. Chu khawngaihna hmu thiamtu chuan Pathian hnen atangin eng pawh dawng se a lawm vek. A unau-in dawng hnem zawk mah se a thik lo. He thil hi ‘fairness’ emaw, ‘justice’ emaw thil a ni lova, ‘grace’ (khawngaihna = phuloh malsawmna thilpek) a ni e. “Ama duhzawng tih tum tur leh ti thei tura nangmahnia thawktu chu Pathian a ni si a,”(Filipi 2:13, lt) a lo ti mai a ni.
            “Lawmman a awm dawn lo,” tiin ka tang lo. Pathianin lawmman chu a duh angin a sem mai dawn a ni. ‘Hnehtu lallukhum, Felna lallukhum, hlimna lallukhum, ropuina lallukhum, nunna lallukhum,’ han then hran ngial te hi zawng (p.143), thiamna puitling leh chhenfakawm tak Pu Biaksiama te ang ziak tur chuan a ho deuh e. Hyper-literalism dik tak niin ka hria. Pathian lawmman min pek tur sawina tawngkam hrang hrangah ngai ila a awl mai. Chuti a nih loh chuan Hremhmun pawh a changin ‘mei dil’, a changin ‘pawn thim’ tih a ni a, mei alh hi a thim dawn em ni? Isuan, “Kei Grep hrui tak tak ka ni,” a tih khan a zam kawi ngei ngiai tihna em ni dawn? “Kei kawngkhar chu ka ni,” a tih khan kawpzaah a inthen lep lep em ni ang?

Vanramah lawmna a kim dawn lo maw?
            Pu Biaksiama vanram sawi dan hi a dik a nih chuan vanram kai pawh a la huphurhawm fo mai. “Kan thiltih ang zela lawmman leh chanvo te, kan nihna dinhmun ‘rank’ min pek fel tawh chuan chatuana danglam thei tawh lo tur a ni a. Vanrama awm si hian ak zathnih hnuai lamah kan ak kumkhaw tlaitluan tawh mai ang tih hi a hlauhawm hlel love,”(p.149,150) a ti leh zel. Vanramah meuh pawh kan lawm a la famkim dawn lo cheu em ni ang le?
Vanramah chuan mittui, tah, lu sun, nat, leh thil bawlhhlawh engmah a awm tawh lo (Thup 21:4, 22) tih kan hria. Chuvangin awhna te, lungawilohna, lunghnurna zawng zawng hi a awm tawh dawn lo a nih chuan lawmman dawn tam leh tlemin awmzia nei vak tak ang maw? Isua kiangah lungawina kim, hlimna famkim kan neih tlat si chuan lallukhum chhah leh chhah lohvin awmzia a nei lem lo. Kg 2 chauh dawng ila, thian ten Kg 50 dawng se, kan lungawina a inchen tlan theuh a, kan hlim tlan theuh a, inthik miah lova kan inhmangaih tawn tho chuan lawmman tam leh tlem khan awmzia a nei tawh lo. Hei tak hi lawmman chung changa sawifiah harsa chu a ni. Engpawh ni se, lawmman pe turin Lal Isua a inbuatsaih a, “I chhiahhlawh zinga te ber angin mi pawm ve rawh,” tih ang khan kan dawn dawnah lungawi mai ila; min hmangaihtu hmangaihna hi he leia kan damchhung hian kan thiltihin chhang let ila, a dik ber mai awm e.

Chhandamna awmzia kan hre chiang lo
            Chhandamna bo leh bo loh thua buai fo chuan Chhandamna hi a hre chiang lo a ni ngei ang. Chhandamtu rilru a na duh ngawt lo’ng maw? Lei sum zawng zawngin a lei zawh loh, mahnia kan neih theih miah loh chu a thlawnin, a Fapa ngei krawsa tuarna avangin min pe ta a ni a, bo san tur nun awm tak tak kan han nung hi chu a inhmeh thlawt lo a ni. “A duh loh zawngin nung mah ila min chhandam tho,” ti zawnga thluk phei chu ‘tlawng vuaka mat dap’ an sawi ang vel a ni. Chu chu Chhandamte sawi dan tur a ni si lo. Pathianin a chhandamte chuan nitinin an chhandamtu tan an nung a, a thiltihtheihnaa innghatin he khawvela an nun chu an hmang zo thin.
            Kan man fuh loh em em chu Chhandamna bawma thil pakhat ‘thiamchantirna’ (justification) chauh hi Chhandamna emaw kan ti thin hi a ni. Chhandamna chu ‘thiamchantirna’ (sual ngaihdamna) aia lian zawk daih a ni tih hriat a tha. Mi tam takin chhandam nih (vanram kai) an duh a, Chhandamna erawh chu an duh thin lo. Pathianin keimahni lam tih ni miah lova, amah ringtute sual zawng zawng min ngaihdamna, a fapa felna, thianghlimna, finna, tlanna chu kan tana min pekna hi ‘thiamchantirna’ chu a ni. Mahse Chhandamna bawmah chuan thiamchantirna chauh ni lo- he khawvela ringtu Thlarau Thianghlimin a tihthianghlim zelna ‘tihthianghlimna’ (sanctification), leh sual awm lohna hmun vanrama ringtu a seng luhna ‘tihropuina’ (glorification) te pawh a la awm a ni.
Piangthar chuan heng zawng zawng hi a duh vek a, a neih vek tur a ni a, a nei vek bawk. Thiamchantirna chauh duhin a dang a hnawl theih ngawt loh. Min chhandamtu-in Chhandamna min pek dan chu -  thiamchantir → tihthianghlim → tihropui - a ni (cf. Rom 8:30; Eph.1:4; 2:10). Heng thil pathumte hi Trinity anga inkawp tlat, lak hran theih miah loh, hrang si a ni a. Piangthar dik tak chuan hei hi a duh vek a, he mi atan hian a lei nun a thap thin. Thiamchantirna nei tawhin tihthianghlimna bawhkanin tihropuinaah a lut thei ngawt lovang.
            Reformed zirtirnaah chuan Chhandam fate nun chu ‘Kristaa Nun’, ‘Krista chhunga Nun,’ (Life in Christ)  a ni a. Chu nun chu Krista ngai a, Krista zawnga, Krista mila nun hi a ni. Chutianga nungte chu Chhandamna bo lo tur te chu an ni a. Thiltih an chhuang lo, a chhan chu, ‘Kristaa nun’ hi anmahni atanga chhuak a ni lova, Thlarau Thianghlim tel lo chuan anmahnin  bul an tan theih loh leh neih theih loh a nih zia an chiang tlat. Tin, Kraws leh thawhlehna thiltihtheihna avang leh Thlarau Thianghlimin a hruai zel avangin he khawvel sual bawihtu chu a awm tawh lo bawk (Rom 6), chauh chang leh pen sual chang a lo awm a nih pawhin Thlarau Thianghlim tanpuinain an tho leh thin a ni. Tichuan, Chhandamna chu ‘Kristaa Nun’ a ni a, chu chu intiat riala ‘thiamchantirna’, ‘tihthianghlimna,’ leh ‘tihropuina’ belhbawm a ni. He Chhandamna (thiamchantirna+tihthianghlimna+tihropuina) changtute chuan an bosan leh tawh ngai lo. Chu tak chu chhandam tawh, chhandam mek, leh chhandam tur an nihna hranghluite lo sawi thin chu a ni si a. Chuvangin, piangthar chu a tawp thlenga rinawm a ni a; a tawp thlenga rinawm chu piangthar a ni bawk.

Antinomianism min va hnaihpui ve
            Pu Biaksiama hian ‘thiamchantirna’ (justification) a chhui bik leh uar luatah a dai sual lek lek thin niin a lang a. Tilai takah hi chuan Lutheran zirtirna lam a pawl deuhin ka hria. Anni ho chuan ‘thiamchantirna’ lai tak hi an uar a, Kristian nun pawh ‘thiamchantirna hman thiam zel’ (getting used to justification) angin an sawifiah thin. Reformed chhungkua erawh chuan Kristian nun chu Kristaa Nun (Life in Christ) a ni a, mihring hlui thih zelna (mortification of the flesh) nen kan sawi zawm thin thung. Hei hi ruatlawkte, tlante, chhandamte, piangtharte chuan an nei zel a ni.
            Kan thiltih ang ni lova, Krista felna leh thianghlimna chu min sintir zawka thiam min chantir avang hian thiltih chu hnawl fithlak mai awl tak a ni. Kan nitin nunah kan la famkim chuang bawk si lo nen. Chhandamna atang hian mihring thiltih sawi bo a, antinomianism (lawlessness), dan piah lam rama luh mai a hlauhawm. Pu Biaksiama hian antinomianism hi a han hawl thuak thuakin ka hria. Ringtute tan thil tha tih pawimawh zia chu sawi kur ngei nguai mah se ‘loh theih loh’ angah chuan a ngai lem lo niin a lang.
He zirtirna (antinomianism) hi Bible zirtirna a ni hauh lo. Chhandamna chu a thlawn a ni a, mahse a thlawna kan dawn Chhandamna-ah hian ‘thil tha tih’ a lo tel reng mai (Eph. 2:10). Krista felna leh thianghlimna a thlawna kan chan kha nuna lan chhuahtir turin, sual thiltihtheihna chhut chah a nih a, zakhamna Thlarau Thianghlim kan chan hnu hian, mawhphurhna kan nei. Chu chu kan Chhandamnaa tel tlat a ni. Chuvang chuan alawm Jakoba 2:26- “…thiltih tel lovin rinna pawh chu thi a ni,” tih te, I Johana 1: 26- “Thima awm siin, “Amah ka pawl,” kan tih chuan dawt kan sawi a ni, thutak pawh  chu kan zawm lo,”; I Johana 2:4- “A thupekte pawm (zawm, lt) si lovin, “Amah ka hria,” titu chu mi dawthei a ni, thutak amahah a awm lo,” tih te hi chiang lehzualin han sawifiah sela, kan hlawkpui ngei ang. Sual nawmna duh taka chen lai taka thi (eg. OD) te dinhmun chu a chiang thei tawh mai awm e.


Chhandamna ropui chhan chu ‘bo thei lo’ a nih vang a ni lem dawn em ni?
            Chhandamna ropui zia thu hi bo thei tawh lo a nih vangah kan ngai a nih chuan a ho ngawt ang. Fapa tlanbo khan a pa hmangaihna ropui zia a sawinaah, a in atanga vah bo a phal tawh loh zia chauh sawi se a buaithlak hle ang. Sual bo san tawh, phu miah lo hnena malsawmna tam tak- fa nihna, ruai theh sak, thawmhnaw thara thuam, chawimawi – a pek kha a ni zawk. Pathian Chhandamna pawh hi ‘engang pawhin nung la a bo tawh chuang lo,’ tih vanga ropui ni lovin keini misual, Amah zawng ngai reng reng lo te hi, A khawngaihna chuan leilung pianhmain a fa atan min thlang a, min ko a, thiam min chantir a, min tithianghlim a, min chawimawi bawk vang a ni.
Evangelical reformed theologian ropui berte zinga mi J.I. Packera chuan, “Fa nihna hi Chanchinthain min pek theih sang ber a ni: thiamchantirna ai pawha sang zawk a ni,”(…adoption is … the highest priviledge that the gospel offers: higher even than justification, Knowing God (1993), 230) zu ti a. Heng thute hi Zofaten kan man fuh hunah chuan ‘bo thei nge bo thei lo’ tih vel mai maiah kan buai tawh lovang. Chhandamna ropuizia zir chiang a, min hlui theitu tur Evangelical mihrang Pu Biaksiama lo hi chu midang ka hmu lem lo. Hemi kawnga hma la zel tur hian ka duhsakna ka hlan a ni.
           

RE 250311

Comments

  1. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  2. Ka la chhiar hman lo nângin ka'n hrim hrim ang e. Mi thil chík peih kan ta emaw a lo ti hman a. A lawmawm kan ti hmasa teh ang.

    ReplyDelete
  3. Chatuan nun na a thlawn a min pek hi kan thei nâ avanga neih a ni lo. Kan tih tel miah lo a pek kan ni.
    Chatuan nunna leh chatuan Lalram danglamna hriat hran a ngai reng a ni. Watchmanee a meuh pawh in a bo thei tawh lo zia a sawi kha...
    Chhandamna i chan hi i thil tih avanga bo thei a nih chuanin i ropui hle ang... Chhandamna hi a bo thei tawh lo a mahse i chhandam hlimna erawh a bo thei... Davida ṭawngṭai na kha en rawh...
    Davida khanin thil sual a ni tih hre reng chung in sual a ṭi a mahse Pathian hnenah chhandamna min pe leh rawh a ti lo a.. Mahse chhandam hlim nâ min pe leh rawh tiin a ṭawngṭai a nih kha...

    ReplyDelete
    Replies
    1. I tanna hi 'antinomianism' an tih - dan hnawlna a ni a, theologyah chuan thil hlauhawm tak a ni. Chhandamna a bo thei lo tih hi chu ka pawm a; sual bawrh bawrh chung pawha Chhandamna a bo lo ti tlat hi chu ...Chhandamnaa chiang lo leh chhandam loh chhandam tur emaw inti an nih a rinawm zawk...Chhandamna zia a ni lo

      Delete

Post a Comment

Popular posts from this blog

CHANCHIN THA NIHNA TAK

Engtinnge Kristian Nun Nghet kan neih theih ang le?

ISUAA DAMNA