Khawngaihtu Pathian Thianghlim


                                  KHAWNGAIHTU PATHIAN THIANGHLIM
                                                            Isaia 6: 1-9

Khawngaihna chung changa ngaihtuah tul hmasa bera ka ngaih chu khawngaihna mai ni lo, ‘Pathian Khawngaihna’ a ni. Pathian nihna dik kan hriat loh chuan kan suangtuahna Pathian kan lo be mai mai thei a. Pathian kan hmuh chian loh chuan a khawngaihna kan hmu chiang miah lovang. Mi tam takin A khawngaihna uar luatah A nihna leh A zia  kan kal kan hial niin a lang. Pathian khawngaihna chu eng angin sawi dawn pawh ni ila, a thianghlimna ropui leh tihbaiawm tak a nihna hi bawhkan theih a ni lo. Pathianin engti kawng pawhin a thianghlimna hi a thlahdul dawn si lo. Pathian khawngaihna tak hre tura bul kan tan dawn chuan thenkhat tih anga suala bul tan lovin, THIANGHLIMNA-ah bul kan tan zawk ang.
‘Thianghlimna’ hi thupui sawi nuam lo berte zinga mi niah ka ngai. A sawitu pawh a tla sa nghal ruih thin. Bible-in, “In thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a,” “Thianghlimna lovin tuman Pathian an hmu lovang,” a lo ti bawk. Pathian khawngaihna, misualte a pawm zia kan uar, uar tur pawh a ni. Kan dawn lam a ni tlat a sawi pawh a nuam. Pathian thiltihtheihna, engkim tithei Pathian a nihna pawh a chai mai theih, engkimti thei lem lo mah ila thiam lohna kan nei chuang lo. Pathian Engkim hria, Chatuana danglam ngai lo, tih te pawh hi lungmuang angreng takin a chai theih. Heng nihna hi Pathian ta vek a nih avangin ni ve chiah lo mah ila, kan thiam lohna a awm lem lo a ni. Amaherawhchu, thianghlimna-ah erawh hi chuan kan tla sa a. Pathian Thianghlimna chuan min hnawl a, kan thianghlim lohna kan enin a thianghlimna chu a tihbaiawmna lai tak  a ni. 
Kan thianghlim loh hi ‘kan thiam loh,’ a ni tlat. Mizo Kristianten,“Evi leh Adama sual vang kha alawm,” tih kan ching, chumi piah lamah, “Evi leh Adama vang pawh kha a lo ni lo, Setana vang zawk kha a lo nia lawm,” kan ti leh a. Unaute u, Bible hi a pumpuiin han chhut teh. Sual a sawina reng rengah hian a tisualtu sawi kan a, Setana puh tak hlauhna a awm em? Genesis atanga Thupuan chhiar la, “Nang chu eng ang pawhin felin tha la, Adama thlah i nih avangin Chhandamna i tan chance a awm lo,” tih a awm em? Kei chuan ka la hmu miah lo. In hmuh chuan min hrilh ve dawn nia. A sawi zawk chu, “Tumah mifel tak reng an awm lo,” “Adama-ah khan mi zawng zawng an thi a ni,” Adama hnena, “Nangmah avangin lei hi anchhe dawngin a awm ta,” tih te kha a ni. Adam sual leh i sual kha then hrang lo la, Adama leh Evi sual ang chiah kha kan sualna theuh a ni zawk. Mi zawng zawng sualna hi Adama leh Evi-ah khan a lo chiang khawp mai, tia sawi tur a ni zawk ang. Khawngaihna chung chang hi Sual bul, suangtuahna nen deuh reuha tan lovin Pathian Thianghlimna atangin tan zawk ila, kan tisual lo ber awm e.
Thianghlim, Thianghlim, Thianghlim
Bible-in Pathian nihna vawi thum a sawi nawn hi vawi khat chiah a awm a, chu chu ‘ropui, ropui, ropui’ ni lovin, ‘hmangaihna, hmangaihna, hmangaihna’ nilovin, ‘khawngaihna, khawngaihna, khawngaihna,’ ‘engkimtithei, engkimtithei, engkimtithei,’ tih pawh ni lovin – THIANGHLIM, THIANGHLIM, THIANGHLIM a ni. A chhan chu Thianghlimna a nihna zawng zawng zinga pakhat a ni mai lova, a nihna dang zawng zawng fan chhuak vektu a ni a. Chuvangin a ropuina chu ropuina thianghlim, hmangaihna chu hmangaihna thianghlim, thiltihtheihna chu thiltihtheihna thianghlim, khawngaihna pawh khawngaihna thianghlim a ni.  Thianghlimna hian a nihna engkim a fan chhuak vek a, a nihna dang zawng zawng luan chhuak vektu a ni. Bible-ah hian Pathian Thianghlimna hmu chiangtu a inrecord zauh zauh- e.g., Mosia, Isaia, Petera, Paula. He thianghlimna hmutute reng reng hi an awm ngaiin an awm thei tawh lova, an tlinlohna an hmu chiang em em a, an chapo thei tawh lova, hlauvin an khur a, thil huphurhawm ber pawh ni se, Pathian hnung an zui mai thin a ni. Thianghlimna Tihbaiawm tak a ni.
Chu Thianghlimna chu thil dang zawng zawngin a pawlhsawp theih loh- ‘bawlhhlawh tel lo’ leh thil dang zawng zawng laka ‘hrang’ a ni a. Sawifiah dan tur ka zawng  thin a, har ka ti khawp mai. Tehkhinna  tur ka hre lo a ni. Pathian Thianghlimna hnaih bertu chu kan chunga ni khi ni tain ka hria. Kan mita kan hmuh theih thil pakhatah chuan ni khi a ropui ber awm e. Mizote pawhin dinhmun tha kan sawinaah ‘nihlawh’ tih tawngkam te kan hmang a. ‘Ni ropui em em hlawh ang a ni,’ tia kan sawina a ni. Khi ni khi he khawvel thilnung zawng zawng chakna petu a ni a. Amah khi chu meipui sa em em mai, a chhungah khian atom bomb sang tam tak puak nawn awn awn ang a ni a. Ni chhungah khian thildang engmah a awm thei lo.  Khawvela lung chang ber leh, thir chang ber hi han vawm lut dawn la a luh hmain a ral nghal pap pap mai dawn a ni. Engmah a awm thei lo. Engmahin a pawlh thei lo. Thil sa tehna chu Centigrade a ni tih kan hria a, tuisik hi 100°C a so a, tuihu-ah a chang tihna a ni. Ni sat zia chu, a pawn lam ringawt pawh khi 5500°C, tui so bawrh bawrh aia a let 550-a sa tihna a nih chu, a chhung khi engtiang taka san i ang maw? Chutianga sa-ah chuan khawvel kan hmuh theih thil engmah hi a lut thei lo. A hu-ah a chang nghal vek zel a ni. Engmahin Ni khi a nihna an tawm thei lo. A chhunga awm engmahin an tling lo. Pathian Thianghlimna chu chutiang chu a ni.
Kan felna ber leh thatna berte nen hian dawr dawn ila, a hu-ah a chang mai, a lut thei lo. Kan sual tenawm tak tak phei hi chu chu thianghlimna chuan a ngaizam lo lutuk a, Meipui chheh chhunga alkatara tlang vawrh luh ai pawhin a ral hma zawk. Thenkhat sawi dan phei chuan meidilah meuh pawh Pathianin tumah a tlak tir lo, Vanrama Pathian Thianghlimna an han hmuh khan an awm thei lova, anmahni leh anmahni an inpal thla zawk a ni. An sualna leh khawlohnate kha Pathian Thianghlimna nen chuan meipui leh alkatra inhmeh loh aiin a inhmeh lo fe a ni. Khawngaihna i ngaihtuah dawn chuan chu Pathian Thianghlim Khawngaihna chu a ni tih hria ang che.
Thianghlimna leh Dikna
            Tunhma deuh khan Dispensational theologiante chuan Thuthlung Hlui chu khawngaihna tel lo, thiltiha thiamchanna a ni a, Thuthlung Thar erawh chu Khawngaihna chauh, Thiltih tel miah lo a ni, tiin an zirtir thin. Hei hi chu tunlai Pathian Thu thiam nia chhal theih zawng zawng deuhthaw-in an hnawl tawh a ni. Chu khawngaihna chu Adama leh Evi chungah khan a intan nghal. Pathian Thu chu, “Sual man chu thihna a ni,” tih kha a ni a. “In ei ni la la-in in thi ang,” tih kha a ni a. Evi leh Adama te taksa kha a thi nghal mai lo tih kan hria. An thlarau a thi chu a ni ngei a, an taksa pawh thi tur chu a ni. Mahse khawngaihna avangin a la thih tir mai rih lo a ni. Pathian Thianghlim pawl thei kha an ni ta lova, sual avanga Pathian Thianghlim nena sut chah an nih tak avangin “Nunna Thing,” eia sual chung sia an dam reng loh nan Eden huan atangin hnawhchhuah an ni ta a nih kha.
Pathianin Khawngaihna-in enzui lo se mihring hi Genesis bung 1-ah kan mang vek ang. Thuthlung Hlui mite pawh a chelha, an taksa thi mai lovin leiah a dam tir thin tih kan hria. Tin, an sual pawh rorelna hnuaia, “In ei ni la la-in in thi ang,” tia an sual veleh tihlum nghal mai lo deuhvin dawhthei takin a enkawl thin a nih kha. Amaherawhchu, a Thianghlimna palzut theih a nih loh zia a lang zauh zauh a ni. Pathian dawhtheihna leh ngilneihna dawngtute hian thil awm dan ve reng tur emaw kan ti mai a, a  thianghlimnain sual a palzam dawn loh zia a lo lan chhuahna hi hriatthiam har tak tak a ni thin.
Leviticus 10:1,2-ah khan Arona fate Nadaba leh Abihua ten an mei lawhin meiling an rut a, rimtui hal chi an phul a. Lalpa hmaah mei thiang lo chu an hmang a. Chutiang hman chu Lalpan a khap a ni. Lalpa hnen atangin mei a lo chhuak zawk a, Lalpa hmaah an pahnih chuan an kang hlum tak thu kan hmu. Puithiam lal ber Arona kha a lungawi lo a ni mai thei. A hnu zela Mosia thil sawi danah hian a rinhlelh theih a ni. Fapa pahnih han accidenta han sun rual thawih mai chu a harsa bawk ang. Mosia chuan Pathian hnen atanga  a thu dawn a lo hrilh leh ta a, “Lalpa chuan hemi thu-ah hian heti hian a ti, ‘Ka rawngbawltute chuan ka thianghlimna hi an pawisa tur a ni. Ka mite hmaah ka ropuizia ka tilang dawn,’ a tih reng kha,” a ti. Arona chu a ngawi ta reng tih thu kan hmu kher. Pathian chuan puithiamte chu a thianghlimna vawng him tura a serh hran bik an ni tih a hriat thar tir a. Pathiam bawm, hmun thianghlim ber (holy of holies)-ah chuan Puithiam lal ber pawh kum khatah vawi khat chauh a kal thei a ni si a. Arona fa- Nadaba leh Abihua te khan Pathianin a thianghlimna a ngaih pawimawh zia chu an hre reng ang.  Rorelna ni hnuhnunga misual zawng zawngin sawi tur hre lova kan ngawi mai tur ang hian Arona chu a ngawi chipcham a ni. Pathian Thianghlimna hmaah chuan mihring hi ngawih chipcham bak chu tih theih kan nei lo tih kan inhria.
Exodus 30:9,10-ah khan Pathianin tihian a lo sawi daih tawh, “Maichamah hian hal khap thil rimtui te, halral thilhlan te, chhang hlante I hal tur a ni lo, in tur uain hlan pawh I leihbaw tur a ni lo. Kum tin, vawi khat, sual thawina thilhlan thisen chu, Arona chuan, maicham then thianghlim nan a ki-ah a hnawih tur a ni; kumkhuain hei hi kum tin vawi khat tih ziah tur a ni; maicham chu Lalpa tan a thianghlim reng tur a ni.” Nadaba leh Abihua te hian Pathianin thianghlim tura a tih kha an tibawrhbang a, an palzut a ni. Pathian laka helna a ni bawk. “Ka mite hmaah ka ropuinazia ka tilang dawn,” a ti mai. An thi nghal hmak mai a ni.  
Pathianin a thianghlimna tibawrhbangtute chunga ro a rel dan a rawn lang zawk mai. Aronan ngawih reng bak chu tih theih a nei lo. A fate kha an thiam lo tih a chiang. Pathian khawngaihna kan nunpui reng avang hian dan pangngaiah kan ngai a, thil nih dan tur ve reng emaw kan ti thin. Diknaa Pathianin ro a rel meuh chuan kan hrethiam lo lek lek zawk a ni. Arona fate sual kha thihnaa han hrem tur em em chuan kan ngai phal lo. A nep kan ti deuh a ni mai thei. Mahse Pathianin nep a ti lo. Dikna-in ro a rel a ni. Dikna chuan, “Mitinin an thiltih ang zela relsak an ni ang,” a ti a. Dik takin an thi ta mai a nih kha.
Hetiang deuh bawk hi Davida lal lai khan khan hmu leh a. I Chronicles 13:3,4 –ah Pathian Thuthlung Bawm Aigupta rama khaw pakhat Kiriat jearim-a tang Davida leh a hoten an zu lak chhuah thu kan hmu a. Abinadaba in atang chuan Thuthlung Bawm chu an la chhuak a, bawng-tawlailir tharah an dah a, Uza leh Ahioa chuan bawng chu an khalh a. Davida leh miuite chu Pathian chawimawiin theihtawp chhuahin an lama. An zai a, tingtangte an tum a, khuangte te an vua a, darbenthek te an beng a, tawtawrawt te an ham a.
Kidrona hruih an thlen chuan bawngte chu an inpal a, Uza chuan Thuthlung Bawm chu a han chelh ta mai a. Thuthlung Bawm a khawih avang chuan Uza chungah LALPA chu a thinur a, a tihlum ta nghal a. Pathian hmaah chuan a thi ta a, chu lai hmun chu ‘Perez-uza’ (the breaking against Uzzah) an ti ta a ni. Davida pawh a thinur hial a ni.
A mawh lo ve. Mihring tan chuan thinur a awm a ni. Thuthlung Bawm la let tura thawk chhuak, thahnemngaia thawk nasa ber, ‘driver’ hna thawk hial chungah chawplehchilha rorelna a rawn thleng nghal. Tawlailir inpal nawkah khan Thuthlung Bawm kha che ngei ang a, a tlak tur ven tum a niang chu Uza khan a lo dawm a. Pathianin a thianghlimna a thlahdul dawn lo. Kuta Thuthlung Bawm lo chelhtu chungah chuan a thinurna alh ta. A tihlum ta nghal a nih kha. Keini ngaihdanah chuan Pathian tan pawh lawm zawk tur ni awm tak a ni a, mahse a thinurna a alh phah si.
Uza sualna kha engnge ni ta ang? Uza kha puithiam hnam Levia chi Kohath-a thlahte zinga mi a ni a. Thenkhat chuan Thuthlung Bawm thianghlim a han khawih chiah khan amahah hlauhna nasa tak a lo awm a, heart-attack ang chiin a thi ta, niin an sawi. He hrilhfiahna hi chuan Pathian thinurna  lam kha a chhawk ta a. Bible-in a sawi dan tak hi a thelh deuhvin a lang. Kohath chhungkua bik thawh tur Pathianin a ruat chu inbiakna buka thil thianghlim berte enkawl a ni (Num. 4:4). Chang 15-ah, “…Arona leh a fapaten hmun thianghlim leh hmun thianghlim bungrua zawng zawng an khuh zawha, awmhmun sawn dawn apiangin Kohatha fapate chu a zawn turin an lo thawk thin ang a: nimahsela thil thianghlimte chu an khawih tur a ni lo, an khawih zawngin an thi ang,” tih a lo awm vek tawh a ni. Chang 17-20-ah pawh, “Kohatha thlah chhungkua chu Levi-ho zing at abo mail ova, thil thianghlimte khawih lova thi lova an awm theih nan hetiang hian ti rawh u: Arona leh a fapate chu lut sela, an thawh tur leh an chanpual tur theuh ruatsak rawh se; amaherawhhu thil thianghlim en turin rei lo te pawh lut suh se, an luh chuan an thi ang.”
Uza kha Kohath mi a nih avangin a tih tur chin a hre chiang hle a. Thuthlung Bawm kha khawih thiang a ni lova, a zawnna fung chauh kha Kohath mite tan khawih theih a ni. Hmanhmawh avanga tawlailira phurh theihna thu hi a awm lo bawk. Tin, khawih chu sawi loh a en pawh an en tur a ni lo va ni. Uza khan leia tlak a hlau, lei kha amah aia thianghlim lo zawkah a ngai a ni ngei ang. Mahse, Thuthlung Bawm thianghlim tibawlhhlawhtu chu mihring kut bawlhhlawh a ni si. Pathianin a thutna thianghlim chu thil sual, amah laka hel, leh a thilsiam zawng zawn tlanna ni nghaka rum sawi hleih theih lova rum tirtu Mihringin a tihbawlhhlawh a phal reng reng lo. Mihring kuta khawih kha phal loh bur a ni.
Chhandamna chung changa kan chian loh fo chhan chu Bible thu pali – thianghlimna, dikna, sual leh khawngaihna, chung chang kan man thelh thin vang a ni. Uza chanchin hi Pathian khawngaihna leh zahngaihna chanchin ni lovin Pathian dikna lantirtu a ni. Pathian dikna chu Pathian felna nen a inzawm tlat a. Dikna fel hlel Pathianah a awm ve lo. A rorelna dik chuan felna dan a hmang mai a, a tling chu tling, fel lo chu fel lo, a ni tawp mai. Pathian dikna chu a thianghlim zia puan chhuahna a ni zel. A thianghlimna dungzuia, a felna nena inmil a lei leh vana mite phu ang zel a pekna hi Pathian Dikna chu a ni.
Dikna leh Zahngaihna
Lei chung zawng zawnga thuneitu chuan dik lo takin a ti ngai lo (Gen. 18:25). Pawi sawi lo chu tumah a hrem ngai lova. Amahah chuan dikna leh felna a inkalh ngai lo va, dik lo chu dikah a pawm ngai lo a ni. Hremna uchuak tak a pe ngai lo va, mi fel lakah lawmman a ui ngai lo. Dikna famkim a ni si a.
Amaherawhchu, Pathian chuan dikna-in thil a ti vek bik lem lo. ‘Dik lo’ ni chuang lovin, ‘dikna’ leh ‘dik lo’ piah lamah a changin, ‘zahngaihnain’ thil a ti thin a ni. Zahngaihna hmanga ro rel chu dikna a nil ova, dik lo pawh a ni chuang lo. Rorelna ‘dik lo’ chuan Felna a kalh a. Zahngaihna erawh chuan ngilneihna leh khawngaihna a tilang a, felna kalh zawngin a che lo a ni. Pathianah chuan ‘dik lohna’ I hmu ngai lovang, mahse dikna-piah thil kan hmu, chu chu zahngaihna hi a ni.
Thuthlung Hlui nena khaikhin chuan Thuthlung Tharah hian thihna khawp sual list hi a tlem khawp mai. Thuthlung Hlui-ah khan a tam fe-in a lang a. Kan hmuh hmaih fo thin chu Thuthlung Hluiah pawh hian a original list atang chuan tlem tak a ni tawh tih hi a ni. Pathian khawngaihnain a tuam zia a chiang hle. A original list-ah chuan, “Sual man chu thihna,” “…i ei chuan i ei ni la lain i thi ngei tur a ni,” (Gen. 2:27) tih kha a ni. He dan atang hian Pathianin ro rel dan ta se, tumah ni khat dam zo tur kan awm lo a ni. Sual man dik tak chu thihna mai ni lovin, ‘thih nghal,’ a ni a. Pathian zahngaihna chu Genesis atang khan a lang nghal a nih kha. A thianghlimna, dikna, rorelna, ‘thih nghal,’ ro rel hi Nadaba leh Abihu, Uza, Thuthlung Tharah Anania leh Saphiri te sualah khan a rawn lang zawk mai chauh a ni.
Sual sualzia
Sual hi amahin a awm lo. Mi pahnih kara thil awm a ni. A fiah theihnan entirna han sawi ila- ‘Ngaihzawng’ tih hi inkungkaihna sawina, mi pahnih nula leh tlangval kara thil awm a ni. Nula chauhah awmzia a nei lova, tlangval chauhah awmzia a nei bawk lo. Amahin he thumal hi awm lo a nih chu. Sual pawh chutiang chiah chuan ‘relational term’ bawk a ni a, amaha awm lovin Pathian, Setana leh Mihring inkara ‘inkungkaihna’ sawina a ni. Mihringin Pathian aia Setana a duh zawkna lai tak hi a ni. Setana leh a hote chu an awm, mihring pawh a awm, vantirhkoh an awm a, Pathian pawh a awm. Sual hi a titu tel lovin, a hranpain a awm lem lo tih hriat thiam a tha. Pathian duhzawng a awm a, Setana duhzawng a awm bawk. Mihringin Pathian thu awih lova Setana duhzawnga a awmna lai tak kha sual chu a ni mai a ni. Sual chu bawhchhiatna, Pathian laka helna, Pathian dodalna, Pathian duhtawk lohna, Pathian mil lohna, Pathian thu anga awm lohna, Pathian aia thil dang duhzawkna kha a ni. Kan zawm lohna lai tak kha sual kan tihna lai tak chu a ni. Nih sual a awm a, tih sual a awm a, tih loh sual pawh a awm. Nih sual avangin tih sual leh tih loh sual hi kan kai thin. Tih sual leh tih loh sual avang hian nih sual a fiah thung. A inzawm vek. Pathianin a haw vek. Pathian duhdan tlinlohna zawng zawng hi sual a ni a. Pathianin a ngaizam thei lo a ni.
Sual chu Pathian phiarrukna, engkim min petu  chunga lawmna lantir loh hi a ni. Sual te bera kan ngaih pawh hi Pathian felna kan dona a ni, “Pathian, i dan hi a tha lo ve. Ka hre zawk daih. Ka chungah thu i nei lovang. Ka duh duh ka ti ang, i thuneihna hnuaia kun tur ka ni lo,” kan tihna a ni reng mai. Sual te ber pawh Pathian, lei leh van siamtu laka helna a ni a. A thianghlimna chona a ni. Pathian anga siam, ama hlimthla kengtute (image-bearer) kan nih avangin, thil sual kan tih hian thil siam zawng zawng, Pathianin enkawl tura min tihte chungah hian, “Pathian chu hetiang mi hi a ni,” i tihna a ni. A rapthlak teh a nia. I duham viau chuan, Pathian chu mi duham tak a ni, i tihna a ni. I nun rawng viau chuan Pathian chu mi nunrawng tak a ni, i tihna a ni. Tual i thah chuan, Pathian chu tualthah hmang angin i lantir a, I uire chuan uire hmang Pathian, i hur chuan hur hmang Pathian, zu i ruih chuan zu ruih hmang Pathian, mi bum i chin chuan bumhmang Pathian. A chhan chu maw- Pathian image (Pathian hlimthla), Pathian hmel, he khawvela awm chhun i ni tlat. A rapthlak tiraw. Chuvang chuan alawm, Pathianin kan sual hi a ngaihzam mai mai dawn loh.
A huhova kan sual hian Pathian lakah kan hel ho tihna a ni a, kan sual hian kan mihringpuite lakah thil tha lo kan ti bawk. An chhiatna turin ka thawk a. An chan tur ang chang lovin, an nih tur ang an ni lo a. Mihring – Pathian anga siam, a hmel lanna chu ka tibawrhbanga, ka tichhe hle a ni. Roman Catholic theologian chuan Thuthlung Hluia Pathian rorelna rawng awm tak tak anga lang chung chang hi sawiin, hriat thiam har lai ber chu misualin thihna a chan kha ni lovin, nunphung pangngaia misual tam tak an thi mai lo kha a ni, a ti ve thlawt. Pathian thianghlimna chuan sual hi a pai thei thlawt lova. Meipuia alkatra tlang vawm luh ang maiin a ral zuai zuai a ni ber.
Thianghlimna leh Khawngaihna
Mihring leh mihring inkarah chuan rorelna dik chu luipui angin luang se, felna chu tuipui kang ngai lo angina…”(Amosa 5:24). Mahse, Pathian chu i chunga dik taka ro rel turin ngen reng reng suh.  A hlauhawm a nia. Pathianin dik takin rorel se, Nadaba, Abinadaba, Uza, Anania leh Saphiri ang khan taksa leh thlarauah i thi nghal mai ang. Sual man chu thihna a ni si a. Amaherawhchu, vawiinah hian Pathian thianghlim-in zahngaihna leh khawngaihna-in ro a rel a. Chu chu bawh pelh reng reng suh. Tin, Pathian khawngaihna hi sawtpui lova hmuh theih a ni a, ‘tawp chin nei lo,’ a ni lem lo. Kan kohhran thurin III-na chuan, “A miziaah te, finnah te, thiltihtheihnaah te, thianghlimnaah te, diknaah te, thatnaah te, taknaahte leh hmangaihnaah te tawp chin nei lo, chatuan mi, danglam ngai lo a ni,” a ti a. A khawngaihna hi tawp chin nei lo a ni tih hi Bible-ah hmuh tur a vang khawp mai. Misual min hmangaihna hi chu tawp chin nei lo a ni chatuan dawn a. Misualte chunga zahngaihna leh khawngaihna a lantir hi zawng, tawp chin a nei dawn a ni. Chu chu zaninah hian i thinlungah fiah hle rawh se.
Kraws-ah Pathian Dikna leh Thianghlimna a insu ta
Engvangin nge Kristiante hian Kraws hi kan chawi lar le? Keini misualte tana Pathian Fapa mal neih chhun Isua Krista a thihna hmun hrehawm a nih vang  a ni. A dik. Mahse, chute ringawt chuan a kim tawk lo. Kraws ropui leh pawimawh em em nachhan chu Pathian dikna famkim leh Thianghlimna insua A zahngaihna leh khawngaihna lo chhuahna  a nih vang a ni. Chu chu Isua Krista thihnaah khan a  infawkkhawm a nih kha. Pathian thianghlimna, dikna, sual leh khawngaihna lan fiahna ber chu Kraws a ni.
Kraws-ah chuan Pathianin sual a huat avanga a thinurna leh fel taka ro a relna chu a lang chhuak ta a. Pathian rorelnaa vui thei tur chu Isua chiah kha a ni. Ani chiah kha sualna nei lo Pathian hremna tawk awmchhun a ni. Pathian thinurna hian min rap dawn a nih chuan Kraws-in min rap rawh se. Kraws chu Pathian thinurna tihbaiawm ber leh duhawm ber, ni kawp a ni. Lei leh vana thil thleng tawh zawng zawngah dikna leh khawngaihna rorelna, ni kawp awmchhun a ni. A fapa Isua Krista khan a duh loh chungin a pa thinurna kha leihbuak lo ni se chuan diknaa rorel kan ti thei lovang. Mahse, a duhthu  ngei a, khawvel sual phur a, anchhedawnga Pathian thinurna zawng zawng leihbuakna a nih avangin thil rap awm ber a lo ni ta hial a nih kha. Amaherawhchu, heng zawng zawng hi keimahni tan a ni a. Kan chunga diknaa ro rel tur kha a chungah keimahni aiin a thleng ta a ni. Vawi khata, hmun khata dikna leh khawngaihna, thinurna leh zahngaihna kan hmuhna a ni.
Pathian Khawngaihna hi kan ngai neih ta hial
Pathianin diknaa ro a han rel meuh chu a rapthlak a. A lutuk deuh mah mah a hriat a awl mai a ni. Mihringte hi khawngaihnaa min chelh tlat vang a ni. Kan ngai neih luatah khawngaihna chu kan tan a mak tawh lova, kan tuipui tawh lem lova, kan phu ve reng, thil awm dan pangngai ve reng emaw, kan ti mai a nih hi. Luka 13:1-5-ah khan Galili rama mi Pilatan an thisen an Pathian biakna sa talhte zinga a telh sakate chan chin leh Siloam in sangin mi 18 a delhhlumte chan chin kan hmu. Vanduai, rapthlak leh mak an tih em avanga Isua pawh rawn hrilh an ni awm e. Isua chhanna kha i lo chik thin em? An sual bik avanga tuar angah te an ngaih hial a ni awm e. Isua thusawi hi a mak asin, “…misual bik niin in ring em ni? Ni suh e, ka hrilh a che u, nangni pawh in sim loh chuan chutiang bawkin in boral vek ang,” a ti tawp mai a nih kha. Kan sim loh chuan diknain ro a la rel dawn. Chu chu kan chan a ni ang. Arona angin sawi tur nei miah lovin kan ngawi hmak mai dawn a ni. Dikna chu sawisel theih a ni lo. Dikna danah chuan boral nghal mai hi kan phu tawk chiah a ni. Pathianin tu chungah mah zahngaihna leh khawngaihna hi a ba lo va. Mahse, khawngaihnain min chelh rih avangin kan taksa pawh a nung hram hram chauh zawk a, Chhandamna pawh kan beisei thei chauh a ni. Chu chu theihnghilh reng reng suh ang che.
            Mihring zia rengah thil ngai neih mai thin kan nih avang hian Pathianin chu khawngaihna chu ngai neih mai lo turin thil a rawn ti thin niin a lang. Khawngaihna chu kan chanvo awmsa ve renga ngaih loh tur a ni. Thin thawng takin dikna-in ro a rawn rel zauh zauh a nih kha. Abinadaba, Abihu, Uza, Anania leh Saphiri a rawn tihlum tawp mai. Kanan ho pawh thah vek turin thupek a pe thuai mai a nih kha. Kan hnena a thuchah ni awm tak chu, “Fimkhur rawh. Ka khawngaihna i chen lai hian, ka dikna hi theihnghilh suh. Sual sualzia leh ka huatzia theihnghilh lo la. Ka thianghlimna theihnghilh ngai suh,” min ti a nih hi.


Pathian thianghlimna hmuh a va tul em
            Isaia chuan Pathian a hmu tlat mai. Sipaihote Lalpa ropuina chuan Biak In thianghlim chu a khat vek a. Thla paruk nei Serafte chuan an thla 2-in an hmai a hup a (a thianghlimna a ropui lutuk vang a ni ang); a dang 2-in an ke an khuh a; a dang 2-in an thlawk a ni. Sawi tur dang vak a awm thei lo, “Sipai hote Lalpa chu a thianghlim e, a thianghlim e, a thianghlim e,” tih hi a ni mai. Kawngka bul lungphum lamin a nghing dur dur a, meikhu-in a khat bawk. Pathian thianghlimna miin a hmuhin eng  nge thleng? Isaia chu mi fel tak, mi rinawm, mi zah kai tak, an rama mi fel ber anga an chhal thin a ni awm e. Pathian thianghlimna a hmuh meuh chuan, “Ka chung a pik e…” tih  a ni tawp mai. A dang sawi dan a awm lo. Pathian hnaihtu apiangten an hmuh fiah hmasak ber chu an chung pik zia a ni. A mihringpuite nena a inkhaikhin chhung kha chuan a ngaih a tha thawkhat a, fel leh tha pawh a inti mai thei. Pathian thianghlimna hmaah a han lang meuh chu a sualzia leh chungpikzia bak hmuh tur a nei ta lo.
            A tawng bul lama chhut chuan, “Ka chung a pik e,” tih hi, “Ka dinhmun a tha ta lo ve,” tihna mai a ni lo. Ka darh vek, ka nihna zawng zawng awmzia a nei ta lo, ka phel vek, chhuan tur a awm tawh lo, ka ‘zero’ ta a ni, tlinna ka nei lo,” a tihna a nih hi. Mihring nihna dik tak a hmu chiang hle a ni. Chuvang chuan a hlau ta a ni. Pathian thianghlim chu a tihbaiawm em bawk a ni.
Pathian Khawngaihna a lo lang ta
            Chutiang taka mahni tenawmna hmu chiang leh insit chu Pathianin a thlahthlam lo. A nihna pangngai angin a awm tir reng lo. A siam danglam a lo tul ta a. Seraf zinga pakhat chuan maichama meiling chu chaichehin a la a, a taksa no lai ber mai, sual lan chhuahna nasatna hmun- a hmuiah chuan a han dep ta a. Vantirhkoh tan pawh helaia mei hi a sa tawk bawk a ni ang, chaihcheh hman a ngai hial mai. Isaia chuan Pathian khawngaihna a chang. Siam thar a ni. Mahse, man awm lo chu a ni lo. Mahni inhmuhchian, hlau leh khur, inten ngawih ngawih mai baka taksa nem lai taka meilinga deh a tuar a ni. Pathian khawngaihna nunna thar kan dawn hian kan chungah mahni sual pawm, pawi tih, inchhir, sim, rinnaa Lal Isua Krista vawn chung changte a tel vek. Ana lai tur chu a na a, a hreawm lai tur chu a hrehawm, mahse chung kal tlang chuan Pathianin min lo khawngaihna chu min hlan dawn a ni reng si. Chutah meuh chuan Isaia hnenah zawhna a lo thleng, “Tunge ka tirh ang a, tunge ka tan lal ang?" tih a rawn thleng leh ta. Khawngaihna dawngtu Isaia chuan awm mai maiin Chhandam a nih theih em? Chhandamna a bo thei em? Mihring thiltih hian Chhandamna a khawih pawi pha em? tih vel a vei lem lo. Pathian kohna chu, “Kei heta hi ka awm, mi tir ta che,” a ti hmak mai a ni. He lai thu pawh hi Mizotawnga kan dah dan ai hian a chak zawk a. “Heta hi ka awm hi mawle, ka kal thei reng alawm,” tihna lam a kawk mah mah a ni. Ar lawi tha duh lo anga chhuanlam fahrah te te siam kual siam kual lovin, Pathianin a la tir duh chu lawmna nen a bawh chat ta mai a ni.
Pathian Thianghlim leh Misual Inremna
            Pathian thianghlim leh mihring bawlhhlawh chu kan indo a, kan inrem lova; chu Thianghlimna meipuiah chuan misual chu kan awm theih loh avangin kan tan chuan kan ral hmang mei a ni ta zawk. Thianghlimna chuan min hnawl a, a bulah chuan kan zam a, kan awm thei lo. Kan bawlhhlawhzia, Pathian thianghlim hmaah chuan kan thiam lohzia kan hmuh chian em avangin thiamchantir kan nih hma chuan kan dam thei lo. Amaherawhchu, chu thiamchanna chu Isua Krista rin avangin a lo thleng ta tlat mai. Chu rinna chu Isua Krista Lalpa leh Chhandamtu a nihna pawm, amah  zawm, amaha innghah a ni. Rom. 5:1,2-ah, “Tichuan, rin vanga thiam kan chan tak avangin, kan Lal Isua Krista zarah Pathian nen inremin kan awm ta. Amah avang vek chuan tuna kan awmna, khawngaihna hnuaiah hian, rinnain kan lut ta a, Pathian ropuina kan la tawm tur beiseina avangin kan lawm bawk a ni,” (lt) tiin min hrilh a ni. Chu thiamchanna rah chu – Pathian nena inremna leh Pathian Thianghlim hnena chen theihna te an ni.
            Lal Isua Krista krawsa a thih chiah khan Jerusalem Temple-a hmun thianghlim ber (holy of holies) puithiam lal berin kum khata vawi khat a luh theih tawkna daidantu puangzar ft. 30 nia an sawi chu a chung lam atanga a hnuai lam thlengin a thler ta kawk mai. Hmun thianghlim ber leh thianghlim lo daidanna chu Isua thihna chuan a tiral ta. Hmun thianghlim berah chuan kan awm ve thei ta a. Thianghlimna chuan min hnawl lovin, Krista felnaa inthuamin kan rawn inlan ve thei ta a ni. Chu thianghlimna chu kan la tih tho va, kan la hlau tho, kan la zam a, kan la ngai hlu a, a bulah nuam kan la ti lo. Mahse, thianghlimna chuan min hnawl lovin, min pawm ta zawk a ni. Hebrai 4:14-16 chuan, “Tichuan, vanahte kal tlang tawh Puithiam lalber ropui tak Isua, Pathian Fapa chu, kan neih avangin kan thurin hi i vuan tlat ang u. Kan Puithiam lalber neih hi kan chak lohnate min hriatpui pha lo a ni lo va, keimahni ang bawka kawng tinrenga thlemna tawk tawh, sual si lo chu a ni. Chutichuan, puih kan ngaih hun taka zahngaihna leh khawngaihna kan hmuh theihna turin, khawngaihna lalthutthleng chu huai takin i hnaih ang u,” a ti bawk a ni.
            Pathian Thu chuan khawngaihna lalthutthleng chu huai takin i hnaih ang u, tiin min sawm a ni. Huai taka hnaih tih avang hian zahpah loh leh inthlahdah phalrai a kawk lo.Isua Krista zarah chu Pathian Thianghlimna tihbaiawm tak chuan min hnawl lovin, chanvo kan lo nei ve thei ta a, kan inzawm thei ta, tihna a ni.
            Ringtu tan chuan Pathian Thianghlim nena insut chu a zo tawh a, inremna a awm tawh. Pa angchhungah kan awm thei ta. Mahse, kan Pathian hmaah chuan kan la khur reng. Pathian Thianghlim a la ni reng si. Kan khurh hi tih, zah, ngai ropui, leh ngai hlu khurh a ni. Hlauhlawp leh rap khurh a ni tawh lo. Kan Pa Vana mi kan tih dan chu hlauh a hlauh ni lovin, Pa min hmangaihtu rilru tihnat hlau ang hi a ni. Ama hnenah chuan huai tak leh muang takin kan lo kal; kan indaidanna chu thiah a nih tawh avangin a hnenah muangin kan awm thei. Inremna thianghlim kan nei tawh tlat. Puanzar a thler tawh avangin huaisen takin kan lut ta a; Pathian thianghlim a nih reng avangin zah leh tih tak chungin kan awm a ni. Pathian Thianghlimna hmutu chu hlauvin a khur a, A khawngaihna dawngtu chuan a tenawmzia a hre chiang a; A khawngaihtu chu Thianghlim a nih tlat avangin ama sual lam a ral thin.
                                                                 ******
                                                                                                                                                                                                                     RE250911

Comments

Popular posts from this blog

CHANCHIN THA NIHNA TAK

Engtinnge Kristian Nun Nghet kan neih theih ang le?

ISUAA DAMNA