𝐙𝐔 𝐋𝐄𝐇 𝐑𝐔𝐈𝐇𝐇𝐋𝐎: 𝐓𝐇𝐋𝐀𝐑𝐀𝐔 𝐍𝐔𝐍 𝐀 𝐍𝐆𝐇𝐀𝐖𝐍𝐆 𝐃𝐀𝐍

Mi a nileng lo tan chuan ngawlvei pakhat hmuh tawh hnuah, zu leh ruihhlo te hi hnaih pawh hnaih tawh loh tur ni awm tak a ni a. Mahse vawiin thlengin thalaite nun a suat a, he kawng thim leh rapthlak taka luta, chhungkua leh khawtlang tibuaitu kan la awm zel hi Setana bumna nasa tak a ni tih hai chi a ni lo. Zu/Drugs ngawlvei hlim, hmeltha, pian nalh, hausa, ngaihsanawm an awm miah loh laia he tuarna khurpuia lut an lo awm leh thin hi a pawi ngawt mai. Zu leh Drugs ten kan taksa a tihchhiat theih dan chu kan hre tlangpui ang a (medical doctorten min hrilh dawn bawk a); he paperah hian kan thlarau nun a nghawng dan kan  zir bik ang. Zu leh Drugs te hian kan taksa a tihchhiat thin avangin an hlauhawm nangiang, mahse an hlauhawm chhan ber zawk chu kan thlarau nun an tihchhiat nasat em vang hian a ni.


‘Thlarau Nun’ kan tih chu

            Thlarau nun chu tuna kan nun pangngai laka hrang daih anga kan ngaih chuan a pawi ngawt ang. A zau zawnga sawi chuan kan nun pumpui hi thlarau nun chu a ni a, zim deuh zawka sawi pawhin kan thlarau nun chu Pathian nena kan inkungkaihna nun (life in relation to God) a ni a. Chu chu Pathian duh dan kan hlen chhuahna nun a ni a; Pathianin min ‘thunun leh thunun loh’ nun kha a ni a; Pathian kan nuna a pawimawh dan nun a ni. Pathianin kan nun pumpui hi a duh a nih chuan (a duh ngei bawk a) kan thlarau nun chu kan nun pumpui hi a ni ang. Chu chuan kan thiltih (activities) leh kan nih dan (being) a huap a. Pathian rawngbawla kan thawhchhuahna (activities) hi a pawimawh rualin Pathian tana kan nihna (being) hi a pawimawh mah zawk tih hria ila. Billy Grahama chuan, “To God, what you are is more important than what you do for him,” a ti. Pathian tana i chetvelna lam ai khan ama tana inserh thianghlimna kha a hlu ber, a tihna a ni.


Bible leh Zu/Ruihhlo

Bible-ah hian tunlaia kan chin em em ruih theih leh zuk leh hmuam lam thil tha lo tak tak heng - drugs, mei zuk, tuibur, sadah, talab, kuhva, etc., hi kan hmu lem lo; Bible ziak lai huna an la chin loh vang a ni. Ruihhlo hmansual hi lo awm tawh sela chuan a sawi nasa ngawtin ka ring. Zu chungchang erawh chu Thuthlung Hlui leh Thuthlung Tharah a sawi nasa hle a. A zirtir dan atang hian zu aia thawm nei nasa zawk leh min man ngheta min sawisa nasa zawk hiala lang Ruihhlo chung chang pawh zir chhuah kan tum mai dawn a ni. Bible hian Uain (Wine) leh Rakzu (Strong Drink) hi a hrang deuh hlekin a sawi thin a. Mi tam takin zu in hian Bible a kalh lovah an ngaih thin avangin ti hian han en chiang ila:








      Category
 Uain
Rakzu
(Strong Drink)
Chin dan pangngai anga sawina (use accepted as normal part of culture )
 58
       1
Entirna atana a hman, e.g., a thinurna no, etc. (Symbolic, e.g., the wine of his wrath, etc.)
 32
       1
Pathian malsawmna anga sawi  (a blessing from God)
 27
       0
Inthawina leh thilpek atan hman  (use in offerings and sacrifices)
 24
       1
A awm loh Pathian anchhia anga sawi (loss of wine an example of a curse from God )
 19
       1
Hman sual (examples of abuse of alcohol)
 16
       3
In lo tura intiamna (vows of abstinence)
 15
       6
Hman sual chung changa vaukhanna (warnings against abuse)
 13
       4
Thil inpektawn atana hman (gifts between people)
  9
       0
Khaikhinna (comparisons, e.g. x is better than wine)
  5
       0
Ruia puhna dik lo (false accusations of drunkenness)
  3
       1
Kohhran hruaitu nihna chung changah (rules for selecting deacons)
  3
       0
A dang (Miscellaneous )
  3
       1
Midangte tluk lohnana in loh (abstinence in deference to weak consciences)
  1
       0
                                                                Total
228
     19

­­­­­­­
A chart hi kan en chian chuan Uain leh Rakzu (Strong Drink) danglamna i hmu thei mai ang. Uain chung chang vawi 228 a sawi laiin Zu pangngai chu vawi 19 chiah a sawi thung. A that loh zia hi sawi loha lumah a ngai a ni mahna. Tunlaia an in thin Rum (40-75% alcohol), Whiskey (40-50%), Brandy (40-45%), Liquor (37%) te hi Rakzu (Strong Drink) tih hian a huam thei vek ang. Bible ramah chuan Uain (Wine) hi an in tlanglawn ber a ni a, a common hle a ni. Uain-ah hian alcohol 9-16% a awm a. Thuthlung Thara an in thin hi tui no 3 leh uain no 1 inpawlh a ni tlangpui, chaw nena an in thin a ni a. Rui tur chuan no 22 vel in a ngai an ti hial. An tui in tihthianghlim nan leh tihtui nana an hman a ni ber, an ti.

Rakzu a ni emaw, Uain a ni emaw, hi ruih theih a nih a chiang a; ruih chin leh zu hmun hlimnate hi Pathian Thu-in a do tlat a, zu ruih hmangte chu Vanram kai lo tur list-ah a dah a ni. Zu in Bible-in a khap lem lova sawi thin te hian tanfung chu an nei ve nual tho mai.[1] Amaherawhchu, a hman sualna, ruihna hi Pathian Thu chuan a pawm thei ngang lo tih an pawm vek. Hman sual awlsam tak leh hman sual deuh ngei ngei a nih avang hian Mizo Kohhrante chuan kan duh lo hle a ni. Ringtute chu inthiarfihlim turah kan la ngai tlat. Drugs phei hi chu, dam lo tih loh chuan, hmang thiam tumah an la awm loh avangin pawmzam theih a ni lo lehzual. A ngawlveina hi tlema tih tan atanga intan a nih tlat avang leh, tlem tlema ti tan lo chu a ngawl an vei ngai loh avangin inthiarfihlim hmak hi a himin a tha ber a ni.



Tin, Bible-ah hian mi pangngai tan chuan rakzu emaw, uaiin emaw in tura fuihna leh hrilhna (recommend) hi a awm miah lova, uain hrim hrim kalsan tura hrilhna leh ruih a khapna tawngkam na tak tak leh zirtirna laimu-a a hman tam tak kan hmu zawk a ni. Chung ho atang chuan he thu hi chai ila kan sawtpuiin ka ring.

Thufingte 20:1 - Uain hi nuihzatbura mi siamtu a ni a, zupui (shekar = strong drink, rakzu) hi  insual bung bungna a ni; Chu mi buma awmte chu an fing lo a ni.

Thufingte 23:31, 32 - Uain a sen kak laiin en suh, nova a zia a lan lai te, a luan thlâk zaih zaih lai tein; A tawpah chuan rul angin a chu a, Rul tûr tha mi angin mi a chu thin.

Thufingte 23:29-30 - Tute nge chungpik thin a, tute nge lungngai thin a, tute nge inhau thin? Tute nge thubuai nei thin a, tute nge a vang awm lova hliam tuar thin a, Tute nge mit sen rem rum thin le?  Zu hmuna awm reng thinte, Zu chawhpawlh in thinte an ni.

Thufingte 31:4,5 Aw Lemuel, lalin uain in tûr a ni lo va, rorêltuten, "Khawiah nge rakzu?" an ti tûr a ni hek lo. An in chuan, dan an theihnghilh ang a, mi retheite chungah ro an rel dik lo dah ang e.

Isaia 5:11 – Zu um tûra zing tak taka tho va, uainin a tihruih bung hma lohva zan rei tak tak thlenga awm thinte chu an chung a pik e!

Isaia 5:22 – Zu ina pasaltha, Zu chawhpawlha huaisente chu: an chung a pik e! (lt)

I Kor. 5:11 – Ringtu, unau zinga tel si, inngaih hmang emaw, duham emaw, milem bia emaw, mi hau hmang emaw, zu heh emaw, ruk hmang emaw pawl lo turin, an zingah ei pawh ei lo turin ka ti zawk che u a nih kha. (lt)

I Kor. 6:9,10 – Bumin awm suh u, inngaih hmang te, milem bia te, uire te, mi hur te, mawngkawhur te, ruk hmang te, duham te, zu ruih ching te, mi deu ching te, hlepruk ching te chuan Pathian ram an luah lo vang. (lt)

Ephesi 5:18 – Tin, uaiin ruiin awm suh u, chu miah chuan insum lohna (debauchery =indulgence in sexual pleasure; excessive or immoral activities, involving sex, alcohol, food or drugs)  a awm si a; Thlarauva khatin awm zawk rawh u.

Zu in loh tur chhan dang

Ruih sual kher hi zu in loh tur chhan Bible-a kan hmuh a ni lo. A chhan dang tam tak a awm a ni:  Ngaihtuahna a titawi (Thuf. 31: 4,5); Lu a ti hai (Joba 12:25); Mahni hmasialna nen a inzawm (Hab. 2:5); Damlohna a thlen (Jer. 25:27); Haihawtna a thlen (Thuf. 31:6-7); Thilmak pui pui hmuh tirin rilru a tibuai  (Thuf. 23:33);;;Mut a tichhuak (Gen. 9:20-25); (Dawngdahna a thlen (Zephania 1:12);ziHriatna a tichhia (Thuf. 23:31-35); Retheihna a thlen (Thuf. 21:17); Chauhna a thlen (Jer. 23:9);  Lungngaihna a thlen (Thuf. 23: 29-30); Engmah hre lovin mi a awm tir (Gen. 19:33-35);  Hurna a thlen (Joel 3:3);  Mualphona a thlen (Hab. 2:15); Mahni inthiamlohna a thlen (Isa. 24:20); Taksa intihhliamna a thlen (Thuf. 23:35);  Atna a thlen thei (Jer. 51:7); Hmelma tan zuamawmin mi a siam ( II Sam. 13:28).

Tichuan, rakzu in loh tawp hi ringtu zawng zawng tih dan tura Pathian thu a ni kan ti thei a; duhthusamah  chuan Uain pawh in miah loh hi a ni a. Sakhaw rawngbawltute phei chu hemi kawngah hian entawntlakin an awm thin tur a ni.

Pumpelh leh Mizote

Tunlai Mizote hi ‘zuau hnam’ kan ni ta. Engkimah hian pumpelh (short-cut) kan zawng vek tih theih a ni a, chu chu khuareiah a tha lo hle thin. Hlimna shortcut, nawmna shortcut kan zawng thin. Tisual kan tam tawh ngawt mai ti rawh u. Isua Krista method erawh chu ‘Kraws Put’ method a ni si a. Rik nghal vut vut piah lamah ‘step by step’, tumruhna, tawrhchhelna, taimakna leh thianghlimna (T4 formula) hi kawng dik chu a ni. Dr. Hrekima chuan, “Zuauna hi rilru thianghlim lo a ni,” a ti.[2] Tawrhna phena malsawmna hi kan thlir peih lo va.

Taksa na, rilru na, thinrimna, lunglenna, lungawi lohna zawng zawng hi damdawia thawi dam kan tum a. Mi tam takin ruih chhuanlamah te kan hmang fo. Damna tur hian short cut kan dap chak em em a. Damdawi hi kan thlahlel ngawih ngawih a ni ber. Kan chhiatpui tur a nih leh nih loh pawh ngaihtuah lovin miin a tha an tih apiang kan hmawm ve zel mai. Damna tur hian a kawng kual leh thui, hahthlak zawk leh tlo zawk lam kan zawh peih lova, rang taka nawm nghalna ‘damdawi magic’ kan beisei thin. Damdawia a ‘dawi’ lai hi kan hneh leh si lo va, ruihhlo ngai kan tam phah ta a nih hi.     

Nun titawp ruih theih thil
         
Damdawi beisei tlatna rilru no chuan ruihhlo atanga damna a zawng a, a hmu thuak a. A tawk lova, a zawng leh zel thin. Tichuan, a lo tang nghet ta tlat thin. Ruihtheih thil reng reng hian taksa a tichhe thei vek. Chhungril lamah natna a siam a. Pawn lam lang thei a tawp bawk. Hmai a fai thei lova, hmel a bawrchhawr a, rim a chhia a. A thianghlim lo a ni. Chuti chung chuan ruih a ngai si a, thawhchhuah a awm bawk si lo. Mamawhna a nasa a, pawisa neih a har si. Tun hmaa rilru thianghlim kha a bo tan ta a, hralh ruk tur dap a ngai a, a daih seng ta lo. Rukruk a tul ta. Dawt sawi a ngai a, mi bum a tul a. Taksa thianghlim lo leh nun tha bawk si lo chu mi hmuhsit nihna a lo ni reng a. Tu lakah mah a tuitlak theih tawh loh. Nun a ruak a, khua a har a, hnemtu an awm si lo. Mahni leh mahni inhnem chawp a ngai a, chumi tur chuan ruih belh a ngai leh thin. Mahni inthiamchawp tumin dem tur leh chhuanlam tur an dap ruai tawh thin. Ruihhlo bawia tang chung chuan rilru leh nun a thianghlim thei lo. Thlarau Thianghlim tan hmun a awm lo a ni ber e.

           Hmanraw thianghlim neih sen a har a, mi hman hnu thlenga hman a lo tul a. Natna tihbaiawm pui pui nen, polythene-a tuam up chual chungin kan invui liam ta thin a ni. Nun thianghlim lo chuan Pathian a hnaih thei si loh avangin  thlarau lam pawh ngaihtuahawm tak zawng a ni. Mahse, Mizote hi kan vannei hlauh a!! Thih dawn tepah hian ngaihthatna tur engemaw tal sawi tur kan nei hman leh tlat zel. Kan puithiamte pawh hian meidil lam hawi lo zawngin min vui liam hram se kan duh niin a lang.  Thih dawn tepa inchhira rilru lamlet hman, vanram kai hi chu Bible pumah pawh vawi khat chiah a lang a ni.


I tana Pathian thiltum thelhtirtu chu zu leh ruihhlo a ni

Zu leh ruihhloin huat thla a lak chhan ber nia ka hriat thin chu Pathianin kan nihna tur a ruat tha tak tak hi a tihchhiat vek thin vang hi a ni. A rapthlak ngawt mai. Mihring tumah hi tihpalh thil thua piang kan awm lova,  Pathianin tum fel tak neiin min siam vek a ni. Officer/Sumdawng/Kuthnathawk mi, etc., tha tak ni thei tur, chhungkua leh khawtlang tana chhenfakawm tak, nu leh pa te hlimna chhan tur, nupui/pasal tha tak, nu emaw pa emaw innghahna tlak tak tak, Pathian ropuinana thawh hlawk tak tur kha zu leh ruihhlo hmangin Setanan a lo ‘hijack’ thin a ni. Mihringte hi Pathian lawmna tura siam kan ni a (Isaia 61:3; Thup. 4:11). Pathian chhungkuaa rinawm taka cheng tur kan ni bawk (Johana 15:5; Rom 12:5). Krista ang taka awm tura siam kan ni leh a (Kol. 2:7). Pathian duhzawnga awm turin min din a (I Kor. 3:5-6). Ama rawngbawl turin min siam a ni (Thuf. 11:30).

Heta Pathian thiltum zawng zawng hi zu leh ruihhlo hian a tichhe hneh hle. Sual chu tum thelh (hamartia) a nih avangin ruihna hi sawi mam theih a ni lo. Ngawlvei pakhat chuan, “Ruihhlo hian min lak sak hnem tawh em mai,” a ti vawng vawng, a dik a ni. Ruih theih thil hi ram leh hnam tichhetu a nih avangin a hmelhma kumhlun a ni ringawt bawk. US-a company pakhat United Technologies chuan thupui ropui tak – “The greatest waste of our natural resources is the number of people who never achieve their potential,” tih an nei. He thu hi ka duh hle. Kan nih theih reng kan nih tur ang kan nih phak loh hi ramin a chan nasat ber a ni a. Min duh ang kan nih phak loh hi Pathian tan thil pawi ber a ni. Chu chu Zu leh Ruihhlo hian a thlen nasa em em a ni tih kan hai lovang. The Root of the Righteous tih lehkhabu chuan, “A man by his sin may waste himself, which is to waste that which on earth is most like God. This is man’s greatest tragedy, and God’s heaviest grief.” (Mi a sualna avangin a chhawr tlak lohvin a awm thei, chu chu he leia Pathian ang ber hman tlak lohva chhuahna a ni. Mihring chhiatna nasa ber leh Pathian thin khei na bertu chu, chu ngei chu a ni e.)

Pathianin vaivut atanga kan taksa a siam zawh khan nunna thaw a thaw lut a. Mi nung kan lo ni ta. Chu taksa chu ‘Pathian in’ a ni a. Ringtu taksa chu ‘Thlarau Thianghlim in’ a ni bawk. A chenna tur temple vawn thianghlim kawngah kan Pathian hi a thikthu a chhe hle. Kan Lalpa pawh kha hruihrual nen meuha thawkin temple chu a thian thianghlim duh a nih kha. Kan taksa, a temple thianghlim chu kawng hrang hrangin kan tichhia a, kan tibawrhbang thin. Ruitheih thil leh mipat hmeichhiatna hman dik loh hi a langsar zual a ni. Temple thianghlim chu kan tikhaw lo a. Pathianin a In tikhaw lotu chu a tikhaw lo ve dawn avangin talhfiak nena a zilhhau tawh pawh kan tam narawh. Mahse, ram a la ve zel mai hi thil mak a tling a ni.

Zu leh Ruihhlo hmanga hlimna zawn hi Pathian Thu kalh a ni

Mizo thalai tam takin khawvel chen nan pumpelh kawng zawnga zu leh ruihhlo lama kan han tlan mai thin hi a pawi thlawt a ni. Hlimna, lawmna leh nawmna kan zawn dan hi a hniam lutuk deuh thin a ni. Zu leh drugs hi ka la rui miah lova, ka tlangval lai zawng zawngin ka thian hetiang chingte aia ka hlim/lawm/nawm lohna ka hre miah lo. Hetiang ching chi hi tumah ka awt lo bawk a. Tin, hun reiah phei chuan min awt zawk maha hriat changte pawh ka nei. Hun harsa leh manganthlak an tawng hnem em em zawk a, an kun tlawk tlawk mai thin a ni. Han insiam that pawh tum se, thatlai hun tha a liam tawh si.

Mi zawng zawngin hlimna kan zawng theuh mai. A zawng lo tumah kan awm lo. Kan hlimna a inang lova, kan zawn dan hmanrua pawh a inang lovang. Zu/drugs rui mekte leh khawih ngai miah lote pawh hian chu chu kan zawng tlang vek a. Inawkhlumte ngat pawh hi an hlim dan ber an zawn dan kawng a ni ve mai. Chuvangin kan zawnna hmun hi a pawimawh a ni. Pathian nihna, a rilru, leh a duh dan pawn lamah hian nawmna, hlimna leh lawmna a awm lo. Chu chu a hmu chiangtu ber Pathian a nih avangin kan hlima kan lawmnan hmun dang zawng lova Amah zawng turin min ti a ni. Hmun danga awm tlata hriat hi Setana bumna dik tak, mi tam tak nuna a dikna pawh lang chhuak tawh a ni a. Sam ziaktuin, “Nunna kawng chu mi kawhhmuh a, hlimna kim chu I bula awm a ni, I ding lamah chatuan nawmna a awm bawk si a,” (16:11) a lo tih hi pawh phak a har hle.

Hlimna zawn hi a pawi hauh lova, thalai zawng zawng hian i zawng theuh ang u. Kan tih fuh loh thin erawh chu kan lungawi hma lutuk thin hi a ni. A original kan zawng peih lova, a duplicate-ah kan lungawi mai thin hi a pawi. Nawmna kan zawng a, zu leh drugs lawmna min pek theih damchhung kum chhiarah pawh hun tawite daih chauh te hi banin chatuan Pathianin min buatsaih sak chu kan nghak peih thin lo. Pathianin kan lawmna atan game a khel a, chu kawng chu Kraws kawng, inthununna kawng, tuarna kawng, taimakna kawng, insumtheihna kawng, midangte tana malsawmna nihna kawng a ni a, chumi kawngah leh a tawpah chuan hlimna dik tak, lawmna dik tak, nawmna dik tak a awm si a. Pathian ata min la hrangtu chu chapona a ni a, he leia min phuar bet tlattu chu nawmsip hi a ni. Kan thlarau aia daih rei lo khawvel nawmsip zawng zawng hian thlarau nei mihring hlimna tak tak a thlen thei ngai lova; chhia leh tha hriatna kawng dika intan lo hlimna chu bo leh mai tur a ni.

Sual hian chhuanlam tha tawk a nei lo
           
Ruih theih thil hian mi a phuar ngheh luatah ngaihzam lama ramtuan mai a awl a ni awm e. “Rui reng mah ila ka pianthar tawh avangin chhandam ka ni tho vang; rui lo pawh an famkim chuang lova, kan chaklohna a ni ve mai,” tia ngai mai leh lo tawmpui mai pawl an awm fo ta mai. Sualin i nunah ro a rel a, thu a neih phawt chuan (eng sual pawh ni se) i la piangthar lo a ni ngei ang. I sim hma chuan chhandamna chang turah inngai suh. Kan piangthar tawh emaw, piang thar lo emaw sual reng reng hian chhuanlam tha tawk a nei lo. Pianthar hma leh hnuah Pathianin sual a huat dan a inang reng. Piangthar tawha i inngaih avangin Pathianin vawiina i sualte kha ngaizam deuh turin ngai reng reng suh ang che. Bible-ah ‘Ani sualna hi chu a khirh em a, ngaihzam deuh thei a ni,’ tih zawnga sawi hi kan hmu ngang lo a ni. Sual thiltihtheihna chak eng ang pawh su chhe thei Chhandamtu a nih thu min hrilh mai zawk a ni. I pianthar tawh chuan Pathian huat hi i huatpui tur a ni tawh zawk ang. Piangthar chuan Krista a zawm tawh avangin Krista hnenah a nunna chu a awm tawh a, Krista duh loh chu a hlimpui thei tawh lo zawk a ni.

Kristian Thalaite hian hmana kan pianthar leh thar loh hi kan thlarau lam dinhmun hrilhfiahtu atan kan hmang tur a ni ber lovang.  Paula leh zirtir dang ten ‘piangthar’ tih tawngkam hi an hmang ve ngai lo. Isua pawhin mi pakhat hnenah chiah he tawngkam hi a hmang a. Chu pawh chu mipui zingah ni lovin tuma hriat lohva theologian Nikodema a counseling tum khan a ni. Peteran ringtute nihna a sawina tawngkamah a hmang bawk, tih loh chu Thuthlung Thar ziaktute hian an hmang lo a ni. Bible berin a uar loh uar a, thlarau lam nun sawifiah vak mai hi buaina zakhua a ni e.
           
Piantharna hi hnawl tur tihna a ni lo. La piang thar lo kan awm phei chuan pian thar hi thil pawimawh leh hlu ber a ni a, pian thar i tum theuh ang u. Amaherawhchu, piantharna hi ‘vawikhat  rilru tihvar, hlim hlut emaw, han harh var riau emaw (one time special event) anga ngaih hi a him lo thei a ni. Chu one-time event chu changchawia mahni chhandamna ‘bo thei lo’ anga lo ngaihthat vang vang mai chu Bible-in a zirtir ngai lo a ni. Chhandamna chu ‘bo thei lo’ ni lovin, ‘bo lo tur,’ a ni zawk. ‘Ring thei lo’, ‘sual thei tawh lo’, tih ang mai a ‘bo thei lo’ han tih tlat hian, “Engang pawhin nung ila a nih tur ang chu a ni tho tho,” (fatalism) a kawk tlat. Hei hi Reformed theologian ten ruatlawk thu te, chhandamna nghehzia thu te an sawi dan a ni lem lo. Chhandamna chu a hluin a ropui em a, a petu a nghet bawk avanga, ‘bo lo tur’ a ni zawk. Kan nawm kan maka kan nunpuia bo chuang lo tur ni lovin; kraws pu chunga kan nunpui a, a hlimawmna kan chen a, chhandamna ropui chu keimahnia lang chhuak zel tur a ni zawk. Chu chu kan hmuh fuh loh chuan a pawi ngawt ang.

Piantharna hi ‘vawi khat thil’ (one-time event) ni lovin ‘nun pum thil’ (life-time event) a ni bawk a. Ringtu chu Pathian Thu zawmtu, kraws pu tur chu kraws pu tur; chhandam fa chu chhandam fa angin a nung tur a ni a, a nung ngei bawk ang; mihring chak lohna emaw, pawn lam dodaltuten emaw tibuai thin mah se sual zung Kristan a chhut chhiat hnuah Thlarau Thianghlim a nei tawh a, hneh zel turin Pathianin a hruai a ni zawk. Chuvangin, chhandam leh chhandam loh inhriatna ber chu sual laka fihlim a ni a, chu chu a awm loh chuan tumahin ngaihthatpui tur kan nei lo a ni.


Mizo Christian Myth

‘Mizo Kristiante thuvavuk’ tihna mai a ni. Mi tam takin kan pawm leh nunpui deuh roh mah se belhchian dawl si lo chu ‘thuvavuk’ (myth) a ni. Chu chu hei hi a ni – Pathian hmangaihna hre chiang tur chuan suala eng emaw chen inhman hmasak phawt ngai nia kan hre tlat hi. Ruih theih thil engemaw chen lo khawih sil lo chuan mite dinhmun hre thiam tak tak turah kan ngai lova, engemaw tia han hel phat phat lo thusawi hi chu ngaih khatah kan ngai deuh em ni a tih theih hial. Heng avang hi a ni mai awm mang e aw ruih theih ching te an zuau em em a, duat leh phut an ngah em em thin? Sim theih tak tak loh, sualna special taka sualah an inngai deuh tlat niin a lang.

Thlarau Thianghlim tanpuinaa Thlarau lam nun hrethiam turin suala inhman hmasak, ‘tleirawl sual’ neih a ngai lo. Sual khawih hnep hnua pian thar hi a ropui vak lem lo. Piang thar tur chuan mahni sualna pawm a ngai a, chu chu ruih theih thila inhmang hmasa lo pawhin a neih theih em em a ni. Thuthlung Thara kan hmuh Baptistu Johana te, Petera, Jakoba, Johana leh Paula te hi an sual hmasak kan hre lem lo. Pathianin a pawl nasa em em tho a ni. Tunlai khawvela rawngbawltu ropui ber berte hi sual kawng dai hmasa nasa lo an ni tlangpui zawk. Evangelist Billy Graham te. Rev. Vanlalnghaka te, leh Theology thiam ber berte hi khawvel pal ve fe tawh hnua piang thar ta an ni lem lo. Kan entawn tur awmchhun kan Lalpa ngei pawh keimahni anga thlemna tinreng tawk tawh, sual erawh chu sual lo a nih kha. Pathian hre chiang lehzual zel tur hian sual hmasak a tul lova, engemaw zawnga sawi chuan sual laka inthiar fihlim nun hi sualna pal nghek tawh te hian an hrethiam lo deuh zawk a ni lawm ni, ka ti hial thin.

Thlarau Nun chu

Zu leh Drugs ten an nghawng chhiat theih tak Thlarau Nun chu kan nun pumpui hi a ni a. Kan Lalpa kan Pathian chu kan rilru, kan taksa, kan thlarau leh kan chakna zawng zawnga hmangaih tur kan nih avangin a ngawlvei nen hi chuan inmil lo tak a ni. Uain chuan taksa leh rilru zawng zawng a fan chhuak vek a, mi a control thin tih hre rengin Paula chuan Thlarau Thianghlim lo chu min control tur hian a phal lova, “Uain ruiin awm suh u….Thlarauva khatin awm zawk rawh u,” (Eph. 5:18) a ti hial a nih kha. Uain ruih leh Thlaraua khah a khaikhin hian awmze thui tak a nei a nih a rinawm. Chuvangin, Thlaraua khat nun leh Thlarau mi nun atangin Zu leh Ruihhlo dangten Thlarau nun a nghawng chhiat nasat theih zia a lang awm e:

1.      Thlarau mi chuan hlimna aiin thianghlimna a dah hmasa thin. Keimahni mimal hlimna aia kan nun thianghlimna kan ngaih pawimawh hmasak phawt chuan zu leh drugs te hian kan nunah hmun a chang thei lo a ni ber mai. Zu ruih leh drugs ruih hian thianghlimna a kawk mawlh si lo. Hetianga inhmang mi chuan hlimna hi a ngai pawimawh hmasa a ni ngei ang.

2.      Thlarau mi chuan ama hlawkna aiin Pathian ropuina tur a ngai pawimawh hmasa thin. Miin a nawmna leh chanvo tur aia Pathian ram zau zelna tur a ngaih pawimawh hmasak chuan Thlarau mi a ni a tih theih ang. Ruih theih thil duh mite hian hei hi an hlat hle tih a hriat mai.


3.      Thlarau mi chuan nitina Kraws pu nun a nei ngei ngei. Chu chu sualna dova hreawm tuar nun a ni. Addict-te hian he nun hi an nei lo hle. An rilru leh chakna zawng zawng hi nuam an tih zawng zawn nan an hmang thin a. Hetiang taka rilru an sawr bing thin avang hian ‘an fing’ tih mai awl tak a ni hial. Krista felna chak avanga Kraws put a awm lo a ni. Zu/Ruihhlo ngainat leh nitina Kraws put inzawmna hi kei chuan ka la chhut chhuak zo rih lo a ni.

4.      Thlarau mi chuan Pathian thlirna atangin thil engkim a thlir thin. Pathian Fapa lo lan chhan ber chu Diabola hnathawh tih boral a ni a. Thim leh Engin inzawmna an neih loh avangin Krista leh Beliara pawhin inzawmna an nei lo. Chu chu Pathianin thil engkim a thlir dan a ni. Zu leh Drugs rui thintu thlirna chu ama taksa nawmna leh hlimna dah pawimawh hmasak ber hi a ni a. Pathian thlirna nen chuan danglam tak a ni. Khawvel thil enjoyment leh Krista rilru hi a inmilna hmuh tur a awm lo a ni.

5.      Thlarau mi chuan dik lo taka nun ai chuan dik taka thih a thlang thin. Drugs rui thin pakhat chuan, “Dawt sawi te hi kan tan chuan engmah a ni lo,” a tih ka hria. Khawvel an hmangaih luatah dik leh dik lovin an tan awmzia a nei tawh lo deuh thaw a ni. Pawisak an nei tawh lova, an thatchhia a, mawhphurhna an la peih tawh lova, dawngdahnain a tlakbuak a, a tawpa an inhnemna chu, “Mite pawh eng an ni bik chuang lo,” tih mai hi a ni.

6.      Thlarau mi chuan amahin hniam phah dawn mah se midangte san zelna a dal ngai lo;  mahni inphatin midangte tan a thawk hial zawk a ni. Hei hi Thlarau mi zepui pawimawh em em a ni. Ruih ching lo pawhin kan pha lo fo. Inenfiah theuh a tha awm e. Ruihhlo ngai leh Zu ngawlvei phei hi chuan, “Ni, ni, ni, ka tan, ka tan,” tih lai tlar chauh hi an sa nawn tlut tlut a ni ber e. Mahni tan an chakna zawng zawng an hmang a ni ber e.

7.      Thlarau mi chuan lei tehfung hmang lovin chatuan tehfung a hmang. Lal Isuan leia rokhawl lova vana rokhawl tura a zirtirna kha a pawm thiam a, a hmaa thil awm reng reng chatuan tehnain a teh thin. Tun hun hlimna mai hi a buaipui ngai lova, tun atanga chatuan hi  a nun kaihruaitu a ni.

Tlangkawmna

            Zu leh Ruihhlo chauh hi sual a ni lo va, kan fihlim avanga ngaih that mai tur chu a ni bik lovang. Amaherawhchu, Zu/Drugs te hian sual chi hrang hrang hi a keng tel nasa em em a, heng laka fihlim lo chu sual dangah pawh an fihlim lo zual hle ang tih a rin theih a ni. Bible-in a sawi sual tam zawk hi chu kan rilru puthmang nena inzawm tlat a nih avangin a hring a hranin kan hnawl mai thei lo. Mahse, kan taksa pawn lama mi, kan hnawl theih Zu leh Drugs te hi hnawl ngamin hnawl thiam ila, duh lovin do ila kan thatpui theuh ngei ang. Lo ching thang tawh kan awm a nih pawhin Pathian khawngaihna chuan simna hun a la hawng reng a, a tanpuina dawng  turin min la au reng a ni. Heng thilte hi Setana min phuar behna hruihrual fei tak tak a ni tih hriain i hnawl zel ang u.

                                      ………………………………………………


   RE 180811



[1] Nun tibuai lova in thei an lo awm hlauh chuan hmuh sakhi lutuk hi kan kalsan pawh a hun tawh awm e.
[2] Dr. Hrekima, Ruihhlo leh Sex Laka Thianghlimna , Central KTP Paper. Tilai thuah hian a thuziak hi ka hmang tangkai hle.

Comments

  1. Ka duh lai lai la chhuakin kan kohhran chanchinbuah ka chhuah chhawng ve hmiah mai, tu pawi mah ka sawi em lo ang chu, in dil dawnin hun a tepter tawh si a, min hriat thiam ka beisei, a ziaktu hming erawh ka tarlang e

    ReplyDelete
  2. A va tha em.. Ka sawi chhawng ve dawn e, a rem ang chu maw

    ReplyDelete
  3. Paul-a khi,ringtu hmasa ti duhdahtu a ni a,sual na chin thalo tak atrang zawk a,PATHIAN koh a ni..

    ReplyDelete
  4. A va han tha em! Kan Home, Home of Hope a students te zirlai atan hman i phal ngei ka beisei. ka lawmin ka hlawkpui hle mai. Pathianin malsawm che rawh se.

    I hming pum min lo hrilh

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

CHANCHIN THA NIHNA TAK

Engtinnge Kristian Nun Nghet kan neih theih ang le?

ISUAA DAMNA