𝐇𝐈𝐍𝐃𝐔𝐓𝐕𝐀 𝐇𝐍𝐔𝐇𝐌𝐀

 

Manipur buaina chuan chuti maia ban chu a la tum lo a ni awm e. Nunphung pangngai a tikhaihlak nasain a ninawm tawh takzet a ni. Mite tuarna hi kan chhutpui thiam vek lo bawk a! Tunah hian buaina hi reh hmak tawh pawh ni se siamthat tur leh her rem tur a va han tam tawh tak em! Nunna koh kir theih rual loh chan ta te chu thukhat tak pawh ni se, sum leh pai, rohlu luang ral zo zai uihawm zia leh sorkar hnathawk ho posting siamrem ringawt tur pawh huphurhawm a ni tawh ang. Mi tam tak chuan ram buai sawt lohzia an fiah thar ngawt ang le.

 

𝐒𝐨𝐫𝐤𝐚𝐫 𝐚 𝐜𝐡𝐚𝐤 𝐥𝐨 𝐥𝐮𝐢 𝐞𝐦 𝐧𝐢?

 

Manipur mite hi chu an ‘phakar’ kan ti dawn nge, and ‘fing thiam’ kan ti dawn zawk? Tun hma atangin Centre-a sorkar awm ang ang hi  Manipura sorkarna chang an ni tlangpui thin a. Central zem zen pawimawhzia an man chiang a ni. Tun tuma BJP sorkar pawh hi a rawn din tirh khan party seat ngah ber pawh an ni hauh lo, mahse engtin tin emaw an sorkar ta tlat a, inthlan leh meuh chuan hneh takin a tling thung a. Chutia central sorkar nen meuha tangkawp si heti taka a state mite kara ‘civil war’ tih theih deuhthaw a thlen pawh a, an han tudai hleithei lo hi chu sorkar hi a chak lo lui em ni tih mai a awl lo thei lo. Heti khawpa state sorkar a hlawhchham leh mualpho tawh hnuah pawh sorkar a la ding reng te, Manipur buaina lam hawi thu sawi tura Prime Minister berin a ka a la chih tlat mai te hian mi tam tak rilruah thil tam tak a ngaihtuahtir a nih pawhin a mawh lo ve. Manipur mite hi han tal chau hle phawt se la, han inteite tlang sela, kan duh angin kan la hrut ang chu, an ti em ni dawn ni?

 

𝐇𝐢𝐧𝐝𝐮𝐭𝐯𝐚 𝐯𝐚𝐧𝐠 𝐚 𝐧𝐢 𝐞𝐦?

 

Heti taka BJP sorkar hnuaia thil thleng duhawm lo hi pawi an ti ve ngawtin a rin theih a. India hmar chhakah hian an hmel tih that an tum lai taka hetiang thil lo thleng ta hian an remruatna a tisukuk ve nual mai thei a ni. A party pawhin buaina an tawk tih chu hai theih a ni tawh lo. Tribal lam BJP MLA te chuan tuna an BJP CM an duh lohzia zep hauh lovin an sawi miah miah mai tawh sia le! Amaherawhchu, BJP MLA te hi chuan he buaina hi Hindutva vang ni lo, Meiteiten Tribal ho an nin leh huat avanga thil inirh chhuak, tuna an CM rorelna hnuaia pung ta hluai angah an ngai a. A dik chin pawh a awm ngei ang. Chik zawka han  ngaihtuah erawh chuan chuti ringawt chu niin a lang bik lo va, Hindutva chhul chhuak ngau ngau a nih loh pawhin he thil duhawm lovah hian Hindutva hnuhma lian tak hi chu a awm ve ngei niin a hriat tlat a ni.

 

𝐓𝐡𝐢𝐥 𝐩𝐚𝐭𝐡𝐮𝐦

 

Hmasang atangin phai leh tlangram hi a inthen fel hle tih tuman an hai lo va. Tlangramah hian Meitei hi an la khawsa ngai lo tih pawh a hriat mai a. Phai ram tha leh khawsak awlsam zawka awm an nih avangin tlangram zawng u awrh tih theih khawpa khawsa mawlmang thinte chu an ngaisang lem lo hle a ni. Tin, tribal lam pawhin Imphal phai ram tha chin te chu Meitei ho awp a nihzia an hai bawk lo. Chutiang taka inthen fel a nih laia tlangram zawng zawng Manipur statein a huam tak avanga Meitei te ta anga ngaihna leh midang lo cheng ve te pawh mikhual anga puhna leh ngaihmawhna thuk tak hi chu tun hnaia Hindutva siper an dawn ni ngeiin a lang. India ram pum huapa Hindu lo an hmu India mi lo viau ang mai hian Manipur state huam chhungah Meitei lo zawng chu an hmu mikhual ta viau vek mai em ni dawn le? A Hindutva rilru viau lo maw?

 

Inhmuh mikhual chauh ni lovin  hnawk intihna rilru atanga kum tam tak tak lo khawsa ho tawh hnu pawh in leh lo inhalsak leh intihhlum hial a thleng thei mai hi Meitei rilru pangngai kha chu niin a lang thei lo a ni. Tribalte hi ngaisang lem lo mah se an khawpui chhungah kha chuan an lengin an him viau thin kha a nia. Rilru a lo dang ta a niang e. He thila meizang hlaptu pawl pakhat Meitei Lipun hotupa the Wire channela Karan Thapar-an a interview-ah phei kha chuan an thu a rum lutuk mah mah emaw tih theih a ni a. Thapara meuh pawh a ip deuh chawi chawiin a hriat theih. Hindutva ang chi rilru chuan a thluak a lo su deuh tawh pawh a ni mai thei a ni.

 

Tunhnai thil thlenga mi tam tak rilru thawngtu chu Biak In hal chungchang hi a ni a. India ramah hian heti taka Kristian Biak In hal nasat hi a la thleng ngai lo. A hming chuan Hindu temple te chu hal/tihchhiat anga sawi ni tho mah se hnam leh hnam inbeihna duhawm lo taka lo chhe tel ve anga ngaih liam theih a nih hmel a. Biak In hal erawh chu an tum hrim hrim, an ‘target’ sa anga ngaih a ni lo thei lo. Midang sakhua zah taka en chu sawi loh hmelma anga hmuhna rilru a ni tlat. ‘Tribalte hi an sakhua nen kan hnawl vek e,’ tihna ang deuh a ni mai awm e. Chu lai tak chu Hindutva siper lo kai, India ram democracy rilru ‘sakhaw zalenna’ kal zawnga thil duhawm lo tak lo awm niin a lang. Manipur chuan a sawhkhawk chu a tuar ta angah ngai ta ila, hmarchhak state dang tu hian nge maw tuar zel dawn ni maw?

 

𝐍𝐠𝐚𝐢𝐡𝐭𝐡𝐚𝐡 𝐥𝐨 𝐢𝐥𝐚

 

Hindutva kan tih hian India ram hi Hindute ram bik leh Hindu sakhaw dan zulzuia he ram hi inrelbawl tura phutna kan sawina a ni a. Chu chu India ram nihphung leh Constitution-a thu inphum nghet kalh a nihzia kan sawi chamchi a nih hi. Chutih laiin Hindutva hian India hmarchhakah pawh kua a hreuh thuk sawt khawp mai a. Foreign sakhua anga a ngaih Kristian sakhua te, Islam sakhuate hi chu a lawm lo hle a ni. A darh zau zel phei chu a duh lo hluah hluah tih hria ila. Manipur buaina atang hian Hindutva that lohzia Hmarchhak mite hian kan hmu fuh a nih ngat chuan he buaina duhawm lo tak atang thil tha kan chhar chhuah pakhat a ni ngei ang.

 *****RE23062023*****