𝐓𝐇𝐄 𝐆𝐑𝐄𝐀𝐓𝐄𝐒𝐓 𝐒𝐓𝐎𝐑𝐘 𝐄𝐕𝐄𝐑 𝐓𝐎𝐋𝐃

Lal Isua chanchin miten an sawi ‘The Greatest Story Ever Told’ (Chanchin ropui ber chu) an lo tih thin hi Pathian Fapa chanchin a nih avanga an tih mai mai emaw ka lo ti a. Naupan laia ka thawnthu chhiar thin zawng zawng ka ngaihtuahin ngaihnawm berah ka ngai thei ngai lo. Isua chanchin ai chuan cowboy thawnthu rorum tak tak te, love story lungkuai tak tak leh adventure mak danglam tak tak te kha a ngaihnawm zawk daihah ka ngai a. A hlut leh ropui piah lama a pawimawhna chu thudang ni se, ‘ngaihnawm ber’ tih em em chu a phu lo deuh a ni lawm ni? ka lo ti thin a ni. Mahse, puitling rilru ka lo neih ve deuh tirh atangin he chanchin ngaihnawm leh rilzia hi ka lo hre thiam ve tan ta a. A ngaihnawm tur ringawta phuah chawp thawnthu eng ang ai pawhin he thutak hi a ngaihnawm zawk si a. Action film kan en a, hmelmate kut nasa taka tuar tawh hnua a changtute rawn chet that dan tur kan nghak thap ang hian Isua chanchin leh van story-a Thatnain Sual a hneh dan tur inher vel tluka ngaihnawm ropui hi a awm lo a ni, ka lo ti ngam ta hial a ni. Chuta tang chiah chuan naupan laia kan chhiar that ngam meuh loh Thupuan bu pawh a ngaihnawmzia ka pawh thiam ve ta a. A Changtupa ber chet that dan tur leh a misualte a sawp dan tur hi a pui em a ni.

𝐀 𝐭𝐢𝐧𝐠𝐚𝐢𝐡𝐧𝐚𝐰𝐦𝐭𝐮 𝐜𝐡𝐮

Tuin nge maw niin Saptawnga ‘literature’ kan tih hi ‘thu leh hla’ tih ngawt chu a khamkhawp loh deuh avangin ‘hringziak’ tih ni se, a tih thu ka hre tawh a. Thil awm tak pawh niin ka hria. Keini literature lama mual eng hmu phak lote pawhin ‘thu leh hla’ han tih ngawt chu ni chiah lo deuhvin kan lo hre ve fo. Tin, kan naupan deuh laia thawnthu ngaihnawm kan tih ber berte kha ‘literature’ tak tling pha lo a lo ni deuh vek zawk a. Chu literature tha nih tirtu tak chu hringnun a pho chhuah fiah tawk leh tawk loh a ni pakhat ang ka ring bawk. Hringnun kil tin leh kawi tin pho chhuak a, ngaihnawm leh lungrun thei anga dahna lehkhabute hi literature tha chu an ni mai dawn lawm ni? Chuti zawnga ngaihtuah chuan Lal Isua chanchin hian mihring nihna ril ber, thlarau leh taksa dinhmun phawk chhuak hneh ber a tih loh theih loh a ni. Mihring thinlung niphung dik a phawrh chhuak a, thatna dan hlir hlak a lantir a, kan ngaihsan hrang hrang ngaihsan phu lo leh kan ngaihsan loh ngaihsan tlak min zirtir si a. Hetah hian chak lohna chu chakna a ni a, tuartu chan a tha zawk a, mi lian chu mi te a nihzia leh mi hausa chu mi chhumchhia mai a nihzia a lang fiah a ni. Hringnuna hlu ber chu fiah fai thei ang bera tlangzarh a ni si a.

𝐑𝐮𝐚𝐧𝐠𝐚𝐦 𝐭𝐡𝐚 𝐳𝐚𝐰𝐤 𝐚𝐰𝐦 𝐛𝐢𝐤 𝐥𝐨

Thawnthu ka chhiar chuan a plot (ruangam) tha hi ka ngai pawimawh ber thin a. A tawngkam hman mawina leh thu chheh thiamna te aiin ka dah chungnung zawk fo a. Chu chu keini ang thu leh hlaa mi ril lem lo te nihphung a nih a hmel a. Isua chanchin hi chu a plot a lo tha em kher a! Lei leh van lal a ni tih a tir atanga zep a ni lo nachungin mi rethei ber leh thingtlang mite zingah a pian avangin kan neitu nghal chat mai a. Mi pangngai te te zinga khawsa thin a nih avangin a nun kan tawmpui nghal bawk a. Natna leh hrehawm tuartute a tanpui thin avangin kan ngaina lo thei lo a ni. Mi chhumchhiate a khawm a, chak lote tan hlim leh lawmna hun a hawng. Chutiang mi a nih lai chuan mi thiltithei zawkte huat a hlawh tlat mai hian hringnun rawnzia a lantir. Thiltihtheihna kawltu chuan thiltihtheihna a hmang duh hauh lo va, vana vantirhkoh 7000 rual ko thla thei mai chuan ko thla lova cheksawlh a thlang tlat a ni. Sakhaw lama thuneitute leh ram rorelna fung vuantute huatrawnah kan ‘hero’ chu a tang ta. Dik lo taka puh a la ni lehzel a! Mihring sakhua chu a famkim ngai si lo. Tlawmna hnehna ni tlat si chu khawvelin a hrethiam lo a, thianghlimna famkim chu mi bawlhlawh ber ten mualpho taka khai kan tlak chauhah an ngai. Inkawlkalh si, dik bawk si.

𝐏𝐡𝐮𝐚𝐡𝐜𝐡𝐚𝐰𝐩 𝐚𝐢𝐚 𝐭𝐮𝐫𝐮 𝐟𝐞

Thawnthu tingaihnawm bertu phiarrukna leh inphatsanna tenawm takte pawh Isua chanchinah hian a lo awm vek mai a. Thian tha ber, chawthleng zenpui ngeitute phatsanna a ni lehnghal a. Iskariot-a leh Petera te hian an ‘tiphuahchawp’ lo hle a ni. Tichuan, a vawrtawpah a bak awm miah lo tur mi tha famkim, tuman sawiselna tur an hriat loh chu dik lo takin hremna na ber peka thihtir a ni ta. Thawnthu anga ngaihtuah chuan a ‘climax’ hi pui tak a ni. Chhiartute kun ngaih ngaihna tham a ni awm e. Mi sual hrem phu ngawih ngawih pahnih kara sualna nei miah lo an han kheng bet ran mai phei hi chu ‘truth is stranger than fiction’(thutak chu phuahchawp aiin a mak zawk) an tih zawng zawng hi a phawk zovin ka hria. Chu chu kan ‘hero’ tawpna tur emaw kan tih laiin mihring beisei thiamna piah lamah thil a rawn thleng ta tlat mai te hi a chhiartu leh ngaithlatu thawngtu tha a ni a. Chhum thim chhah ber karah beiseina nung petu lang a. A kaw tawp piah lam thleng min beiseitir ta hial a nih hi. Hmangaihna luangliam avanga chauha zing hma taka a sakruang buaipui tumtuten tho leh taksa an han hmachhawn hmasa tlat mai te hi thu ngaihnawm tawp a ni. Isua chanchina a vawrtawp tur Thupuan bua inziakte hi a ropui rem rem asin. Hun rapthlak sawina hei aia nasa hi a la awm lo, literature khawvela hetiang lam sawi tumtu apiangin an la entawn deuh zel zawk a ni awm asin. A ‘first coming’ leh ‘second coming’ inthlau lutuk turte hi vai film tawp lama a changtupa rawn che tha tur eng ang ai pawhin a turu zawk a nia.

𝐌𝐢𝐭 𝐭𝐡𝐚𝐫𝐚 𝐜𝐡𝐡𝐢𝐚𝐫 𝐚 𝐩𝐡𝐮

Ropui ber si danglam phut miah lo, chak lo zawk lam tang lui tlat; tharum tel miah lo chakna nung, sum leh pai chhuang miah lo thiltihtheihna; hmangaihnaa huatna hneh thin, sualna nei miah lo sual ber anga diriam leh hmuhsit; sual thiltihtheihna inlulinna vawrtawp, chumi piahlama hnehna ropui, thlan thim piah lam atanga malsawmna tawpkhawk – hetiang thute hi thu ngaihnawm a ni lo thei lo. Virgin birth atang hian a ngaihnawm tawh hrim hrim a ni. A pian hun Krismas chanchin, berampute leh vana mipuite zaipawl leh ran chaw pekna thlenga han mut ngat mai chanchin leh mifingte chibai bukna zawng zawngte hi a ngaihnawm dan a danglam; ni 40 leh zan 40 chaw a nghei chanchin te, baptisma chan laia thuro a chunga fu ta te, inneih uain tihpun bakah chhangper 5 leh sangha 2 hmanga mipui hrai thu te, samari thlawitenali nena an inbiakna te, thlipui hau reh thute, ramhuai zawl tihdam, ni 4 meuha tlai si a hun taka a thleng mauh mai, zui tumtu a hnawla zui tum lem lo a koh tlat mai chanchin, tlangval hausa sakhaw mi tihbeidawn dan leh khawtlang hnualsuat uirenu thlavang a hauh dan chanchin zawng zawngte hi ngai neihna mit tel lo va han chhiar chuan a aia ngaihnawm hi a vang teh a nia. Ngaihnawm tur hrim hrima phuahchawp tum pawh ni se hei bak hi chuan hlawhtlin a har ang ka ring. Nun chhungrilin a mamawh ngawih ngawih, a duhthusam ram leh hringnun harsatna laimu damna thu a sawi chiang si a.

𝐂𝐡𝐚𝐧𝐠𝐞𝐥𝐚 𝐬𝐚𝐰𝐢 𝐛𝐞𝐥

Chutih rual chuan khawvel ngaihtuahna pangngai nen hi chuan ‘changela sawi bel’ an sawi ang maia thil inrem thei lo a ni. Sum leh pai ngaha inchhekarbawm tumna nen chuan a zirtirna leh nunphung hrim hrim hi a inhmeh thei thlawt lo va, heti lam hi engah mah a ngai lo a ni hial awm e. Khawvela mi ngaihsan leh dinhmun sang hian a tibuai miah lo thung a. Mihring fina fingten an zawn ang leh, khawvelin mi ropui an tehna tehfung atang hi chuan a tla vang vang a ni ber awm asin. A dinhmun tihsan tumin hma a la miah lo va, mi a huat avanga rel pharin phuba lak tumna a nei miah lo bawk tih kan hria. Mi chanai eia inchhekarbawmte chu khawi lamah! Mihring min tichhetu thil neih belh duh huam huamna ‘materialism’ hian chhete pawhin a rilruah hmuh a chang lo. A fihlim hneh a ni. He khawvelah hian ro khawl a tum lo chiang em em hi mak ka tih thin a ni. Vana ro khawl nen a inhluthleihzia a hre chiang bawk aniang, chumi hmun atanga tanga lo kal awmchhun, van ro leh lei ro danglamna hre chiangtu awmchhun, a ni si a! Lei hausakna engmah a neih loh laiin tumah ‘boss’ angin a en miah lote kha a mak a, tu thuhnuaiah mah a intulut lo te kha huaisenna tawp a ni. Midangte tana malsawmna nih kawng tumah a indal tir ngai lo va, tu thuneihna mahin a control miah lo. He khawvela ka zawn leh buaipui angte hian ani kha chu a tibuai ve miah lo; kan hlauh ang hi a hlau ve lo va, kan chak ang hi a chak ve lem lo a ni. Mahse kan mamawh ber mai kha a ngah bawk si! Chanchin ropui ber nih a va tling tehlul em!

*****