IDOL JUDGE-TE KA RING ZO, MAHSE…

              

Kumin Zonet-in zaithiam intihsiakna a buatsaih Mizo Idol (Idol han tih mai hi chu ka tim deuh \hin) thlan kha ka lo en ve \hin a. Kum dang zawng aiin ka tui lehnghal a, final zan thleng khan phur takin ka lo ngaihven a ni. Mi dangte ang thovin thiam tih leh \an deuh te pawh ka lo nei ve a. Chu boruak chu he reality show tinuamtu, tihlutu leh entute min tihlimtu pawh a ni nghe nghe.

Judge te mawlh mai kha

          Keini ang, solfa kawi khat pawh hre mumal lo, note khat pawh tifuh hlei thei lo tan chuan Judge 3-te ropuizia leh talent neih \hatzia kha a lang chiang hle. Kan hriat phak loh, hmuh phak loh thil an phawrh thei zel a ni. Fakna tur leh sawiselna tur an hre thei zel. Mak ti tak leh ngaihnawm ti takin an thusawi kan chang a. Intihsiakte zai ai maha ngaihnawm tih chang ka nei \hin. Music an hre chiang mai ni lovin, \awngkam an thiam a, sawi chhuah leh sawi tur an hria ka ti. Tin, a tawp thlengin mimal duhsak bik an neih ka ring miah lo va. An tehfung a\anga thlirin phu zawka an hriat chu huaisen takin, an thuthluknaa ding tlatin Mizo Idol 2014 nihna an pe mai niin ka hria. Thiam an tih zawk tihpui ve lo mipui, tam zawkna ringawt pawh mi 2906 lai te, sawisel pawh tuar an inhuam a ni ber.

Mahse….

          Kan judge te chuan tehfung chu dik takin an hmang a ni mai thei. An tehfung chu eng nge ni ta ang le? A \ha tawk em? Mizo mipui tam zawkte sukthlek mil a ni em? Mizo Kristian culture leh values a khawih hial em? tih hi ka zawh tum tak chu a ni zawk. A tehfung siamnaah thu ka va nei hauh lo tih ka hria a, an duhdanin an ti mai tih pawh hriain ka pawm. Ka let 100 aia tamin music an hre zawk tih ka chiang a, mahse, heng zawhnate hi ka rilruah a rawn lut zut zut mai.

1.    Kristian nula leh tlangval, talent nei \ha tak, Pathian fakna atan chauha Pathian thilpek a dawn hman tum tan hian Mizo Idol-ah hmun a thawl \ha em? Judge lam hian Lengzem leh Fakna hlate sa thei ve ve, sa duh ve ve te hi an duhzawng tak a ni awm a. |henkhat Pathian tana inserhna avanga Fakna hla chauh sak duhtute tan a chep telh telh dawn a ni mai ang em? Tun \uma mi tan pawh hian a chep deuh em ni? Hla thu chu eng pawh ni se, music genre chi hrang hrang hi Fakna leh Lengzemah hian a awm vek lawm ni? Nge ni, Mizo Idol buatsaihtute hian Fakna leh Lengzem Mizo \halaite min pawlhsawp tir an lo tum reng zawk? Fakna chauh sa tura inserh hrang mi te hi an lo tei thei lo viau em ni ang?

2.    Stage performance \ha hi eng nge ni? A hla thu mila che vel thiam nge, ngam taka ti vel hah hah thiam? Zak lo taka ti vel hawh hawh thei hian Gospel hlaah chuan min hneh mawh tak a ni zawk a. Gospel singer hetiang mi hi lem riaua hriat an awl a, mi nun a khawih har hlein ka hre zawk. Secular concertah chuan an \ha mai thei. Pathian fakna hlaah chuan mawi kan ti lo tlang a nih hi. Din khawng tlat a ni lo tih kan hre tlang a, ngam lutuk leh Fakna hla hi chu a inhmeh bik thlawt lo a ni.

Grace-i versus Hlumawii a ni lo

          Mite ang thovin thiam tih zawk ka neih ka pha lo va. Mahse ka thil han sawi hi chumi avang chu a ni lo a ni. Mi pakhat \an avang ringawtin he article hi ka ziak lul lovang. Kan top 2 te kha kan chhung hnai an ni lo ve ve a, mimal taka ka mi hriat an ni lo ve ve bawk. Hnahthial leh Kolasib-ah hian \hian \ha tak tak ka nei ve ve! Ka duhsak ve ve!

Ka buaipui ber chu, pakhat zawk hi a commitment (inserhna/inpekna)-in a dinhmun a tihniam ta titih mai emaw ni aw…? ka tih vang a ni. He intihsiaknaah hian ‘Mizo Kristian duh dan pangngaia’ sak tum vangin a tuar ta em ni? Chu chuan mipui (vote a\anga tehin)  chu a hneh zawk nameuh mai a, mahse Zonet chhungkua ‘ethos’ leh Judge-te a hneh zo lo a ni mai em le? Kan nau zaithiam te pahnih- ‘Grace-i versus Hlumawii’ a ni lo; ‘Mizo Christian Music Culture versus Secularization of Arts in Mizoram,’ ni hialin ka hria. Mizo Idol intihsiakna hian Lengzem leh Gospel min pawlhsawp tir a tum em ni? He competition hian a phut em ni? Pawlhsawp duh lo K|P/|KP/SAY/PYD takte telna chi a ni lo mai dawn em ni? tih hi a ni.

Fakna nge Lengzem

          |henkhat chuan music hi an han ngaisang lo khawp a, ‘entertainment’ chi khat ang chauhvin an ngai nia! Chutiang mite chuan tihlimtu leh tiphurtu a nih dawn phawt chuan Lengzem a ni emaw, Gospel a ni emaw, inang vekah an ngai. Entertainment a ni miau a! Mi tam tak erawh chuan rimawi (music) hi nun khawihtu, min tihlimtu, min tinuamtu, min kaihruaitu, leh min chawmtu ang hiala an ngaihsan avangin a satu aw mawi tak, a hla thluk, leh sak dan kalhmangin a ken ‘a thu’ nen lam an uluk a, an fimkhur a, duh loh chin pawh an lo nei a ni ang e. Media theory lama Philosopher leh Public Intellectual Canada mi,  Marshall McLuhann chuan, “The medium is the message,” a lo ti hial  a ni kha.

          Love song pawh ‘inhmangaihna’ thu a ni mai a, tih sam et theih a ni. Mahse, lengzem hi ‘inhmangaihna’ thu a ni ngawt lo. Inngaihzawnna thu, nulat-tlangval inhipna thu, hmeichhia leh mipa inhipna thu a ni a. Thu sawi chhuah pangngai mai ni lova, hla leh rimawi hmanrua chi hrang hrang hmanga sak chhuah a lo nih tak avang hian Kristianna hian ‘vawrh vul’ tehchiam chi a ni lo. Kristian thuchah chuan kan \halaite nuna lian turin a duh ngai miah lo vang. Thuthlung Thar phei chuan ‘fakna hlate’ sa tura min tih laiin, lengzem lam hi chu a sawi pawh a sawi hman lo a ni ber awm e. Kan Gospel singers ten an pawlhsawp duh lo \hin hi an tih tur tak an ti niin ka hria.

          ‘Love song sak emaw, ngaihthlak emaw hi sual a ni a…hremhmun tlakna a ni,’ ka ti tlur a ni bik chuang lo va. Puitlin dan azirin kan nuna a tlak nat dan pawh a danglam ang. Mipui hmaa Lengzem sa lo tura inserhna pawh hian awmzia a nei a ni. Fakna hla satute stage-a an hawiher awm chin pawh a awm. Lengzem sa \hintu tan chuan Fakna han sak zauh chu a inhmeh tho thei a, Fakna sa \hintuin Lengzem mipui hmaa han sak thut mai chu, rilru a hneh mawh deuh chu a ni. Tin, mimal tina kan nun tuihalna kawng zawk kha eng nge ni ang? tih a ni mai e. Kan judge zinga mi Rebecca Saimawiin Lengzem a sak \hin lai khan kan \hian pakhat chuan a tuipui nasa, a ngaithla tlut tlut mai \hin a. Fakna hlaah a rawn inlet ta chiah a, keia lawmah a tla a, ka ngaithla kham thei lo. Tun thleng hian ka la duh reng. |hianpa thung kha chuan Fakna a nih chiah khan a ngaithla peih ta miah lo a nih kha. Love song leh Gospel hi a danglam deuh chu a ni.

Zai thei leh Zai thiam

          ‘Beauty lies in the eyes of the beholder,’ an lo tih \hin angin, arts reng reng tehtu chu a entu mit leh beng a ni ber a. Expert an awm tih chu hai rual a ni lo va, an ni ho hmuh dan hi mipui mimirin kan \awmpui pha lo fo ang. Keini ang zai thiam tih ang chi te hi chu min dek zar thei a, min khawih thei tak, siamtu pek aw mawi tak ang chi hi an ni deuh mai a. Chutianga ngai chu kan tam khawp mai. Kan tam zawk hial lo maw?

|um khat chu kan \hianpa’n zai thiam a ngaihsanzia leh thiam ve a chakzia thu a sawi a. Kei pek chuan, “A zir thiam theih an ti a ni lawm ni? Zir la a ni mai alawm,” ka lo ti sam et a. Ani chuan, “Thluk sei, thluk fan, aw thleh no, te chu kan zir thei mai thei…Mahse, ‘aw mawi’ hi chu a zir theih loh alawm…” tiin min chhang a, ka var kuar  mai.

-RE Ralte

                                                                            *****RE24022014*****