𝗦𝗔𝗜𝗟𝗨𝗧𝗔𝗥 𝗦𝗖𝗔𝗡𝗗𝗔𝗟 - 𝗜𝗜

La thleng ngei tura kan rin lawk, kan hlauhthawn deuh roh kha a rawn thleng ta tak tak emaw tih theih turin thil a rawn awm ta. A pawi hle mai. Hei aia mak leh rapthlak pawh hi kan la hre zel mai thei a ni. Sailutara thil thleng hi kan inenfiah theuhna hmanrua lo ni ngei teh se. Dem, deu leh diriam tur bik zawng lovin Mizo hnam pumpui hian kan Kristian culture kan ennawnna hun pawimawh takah chantir ila a tha ngawt ang. Chu chu ram pumin kan hlawkpui dan tur a nih ka ring. Thlarau thilah ngat phei hi chuan ben harh kan ngai tawh hle pawh a ni mai thei asin.

𝗞𝗼𝗵𝗵𝗿𝗮𝗻 𝗵𝗿𝘂𝗮𝗶𝘁𝘂 𝗻𝗶𝗵 𝗵𝗮𝗿𝘀𝗮𝘁𝘇𝗶𝗮 𝗮 𝗹𝗮𝗻𝗴

            Kohhran Upa nih chak hi an awm an tia, a phawvuak ringawt thlir chuan chakawm tak ang pawhin a lang thei mai thei a ni. A nihna tak pawh phaa, mawhphurhna a ken tel zawng zawng man thiamtu tan chuan thil chakawm tak niin a lang lo. Mihring lam atang ngawr ngawr phei chuan thil hrehawm tak a nih hmel zawkin ka hria. Kohhran mipui, duh dan hrang hrang, ze hrang hrang, hriatna lama inchen lo tak tak, thahnemngaihna phirsi em em mai te Pathian duh dana Kohhran a than zelna tura phuar khawmtu tur kha an nia. Sum leh pai lamah lah chuan hekna hlir a ni zawk bawk si. Inkhawm chhir kim leh thla tina thawhlawm chhiar ringawt pawh hi ninawm tham a ni ang! Chutih rualin mahni finna leh thiamna, hriatna leh inpekna te pawhin a lo daih vek bik si lo. Memberte lah chuan ‘a che che sihhlawkah’ tih ang maiin sawiselna tur an hre em em mai si a. A then phei chu dik lo tak lehnghalin! He nihna hi nihna nuam leh hlimawm a nih hmel loh thin ngawt mai. Mahse, thlarau mit meng fiah, Pathian leh a rawngbawlna ngaihhlu a, mite Pathian hriatna leh hmangaihnaa thang tura duhtu leh Kohhran hmangaihtu tan chuan nihna hlu ber leh ropui pakhat a ni ngei ang. Sailutar kohhran hruaitute pawh hi an thaw phat phat thin ang tih a rin theih mai. Thutlukna eng pawh la se pawmpui leh pawpui lo an awm zel ang. Mahse, lungruala Lalpa lam an en tlat a nih chuan ropui zawkin an ding chhuak leh ngei ang tih ka ring tlat. Pathian Kohhran an ni si a.

𝗞𝗮𝗻 𝗰𝗵𝗲𝘁 𝗳𝘂𝗵 𝗹𝗼𝗵𝗻𝗮 𝗹𝗮𝗶

            Sudden Muanga a lar lai khan Mizo zawng zawng chuan kan tuipui emaw tih theih a ni. Kan hlimpui a, ngaihnawm kan ti a, ani kha kan tan tlat mai a. Thil mak tak chu Sudden Muanga kha han ngaihsan viau tur ze ropui a nei lo va; comics ‘hero’ (Phantom, Mandrake, Tarzan, etc., khang hun laia lar) dang anga han ‘hero’ chhan tur a awm lo. A hmelchhe em em a, zu a heh em em a, a thatchhe em em a, a bal em em a, nula a duh em em a, eiruk leh corruption tih a hreh lo ni mai lovin ti thei dinhmuna a din chuan a lawm em em zawk a, rinawmna nun leh mahni invawn felna a nei miah lo tih theih pawh a ni – a chhe zawng zawng hlawm khawm a ni ringawt – mahse Mizote ‘hero’ (Tribal Superstar!) a ni tlat si. Eng vang nge? A chhan ni ta bera ka hriat chu eng emaw zawng takin kan nihna theuh hi a hlimawm zawngin a lo pho chhuak thiam em em mai niin ka hre ta a ni.

            Chutiang deuh chuan Sailutar thil thlengah hian a kaihnawih khua, kohhran leh khaw mipuite hi puh chhiat leh deu ngawt theih niin ka hre lo. Mizote Kristian nun, an thlarau buaipui dan chu a rawn puak chhuak ta zawk niin ka hria. Kan hlimthla dik tak niin a lang. Thlarau Thianghlim hnathawh nia kan hriat, kan duhzawng leh um mek chu a rawn mualpho ta a, a nget ruk nasat zia a rawn lang chiang ta hle a ni. Kan ‘thlarau mi’ sawifiahna leh ‘thlarau hnathawh’ hmuh kan tum dan zawng zawng pawh ennawn a ngai tawh a ni tih a tifiah hle mai. Pathian kan dawrnaah takna aiin a thawm na deuh kan duh a; thuhriltu tha kan tehnaah thutaka min hruaitu aiin min tiphur huam huam thei mi kan ngaisang a; inngaihtlawmna leh thuhnuairawlhna lam aiin a ‘power’ nei sang buaipuiin kan thlarau nun kan han hmanhlel ta a nia! Harhna paw chhuak khua leh veng nihte hi kan inchhuangin khaw dangte hian kan awt ve em ni dawn le?

            Thlarau hnathawh danglam bik dawng thang hnam kan ni a, hetiang thil hi a reh mai hauh lovang. Mahse kohhran hruaitu chin (Pastor leh Upate) hi chuan ‘a tak’ leh ‘a suak’; ‘buaipui tlak’ leh ‘en liam mai mai tur’; ‘kan um tur’ leh ‘kan awh ve loh tur’ ; ‘kan mite kan duhsak tur’ leh ‘duhsak loh tur’ kan hre hrang tur ni awm tak a ni. Hemi kawngah hian kohhran hruaitute hi kan intuaithar a va tul tehlul em! Huaisen taka thudika ding ngam a, kan mite kan hruai ngam a hun takzet a ni. Mipui inhruaitir lovin, mipui hruaitu tling kan mamawhna a lang chiang e. Kan speaker thenkhatten ‘tih ziak a ni’ tia an thusawite delhkilh lova, ‘chuti chuan mi hriattir a’ an tih zut zut pawhin ngaihthat lohna kan nei hauh lo va; Pathian Thu hriat nan ‘Bible bih ngun se a hre mai ang’ tih lam aia ‘Ni 40 leh zan 40 chaw ngheiin tawngtai se a hre ve mai ang’ kan intih dem dem hnuah pawh kan kal pen thui tawhzia kan hmu chhuak thei tawh lo a nih hi. Pathian Thu hriatna hi chaw ngheia tawngtai rei hi emaw ni tehreng ni? ‘Pathian duhzawng’ zawng lovin, ‘Kan duhzawng’ kan zawng nasa lutuk a ni mahna le. Pathian duh loh zawng tih aiin ‘Pathian mi hman’ nia kan hriat hlau zawk te kan awm a ni awm a, kan va bo thui tawh em em ve le!

𝗕𝘂𝗺 𝗹𝗲𝗵 𝗯𝗮𝘄𝗹 𝗸𝗮𝗻 𝗻𝘂𝗮𝗺 𝗮𝘄𝗺 𝗲

            Kum 1992 khan Hollywood-in Leap of Faith tih film a tichhuak a, actor lar Steve Martin a chang nghe nghe. He film hian Kristian tha tak tak te an rinna tluangtlam tak avanga bum an awlzia a pho chhuak nasa khawp mai. Film hlawhtling tak pawh a ni ta nghe nghe. Mizo Kristiante thlarau thil nia kan ngaih kan bawh huam huam dan ngaihtuah hian mi sual tak, Pathian leh mihring pawh zah lo, pawisak nei miah lo awm ta se bum leh bawl kan nawm turzia min ngaihtuahtir thin. Pathian hminga thilmak ri hlekah kan phi chung a nih chuan chutiang ang deuh han tih chu thil harsa a ni miah lo vang. ‘Tui thisena chantir’, ‘zan thima vantirhkoh,’ ‘rim mak deuh deuh’, tih te leh thil dang mak tak tak hi mihring thiam thil pawhin a tih theih ngawt ang. Inlarna hmuh mak lam phei hi chu duh duh sawi kha a ni tawh mai a, dawt sawi hreh lo tan chuan awlsam tak tur ni. Taksa damna thlen ang zawng phei hi chu sakhaw tinah hetiang ti thei hi an awm emaw tih mai tur a nia. Ka mimal rin dan phei chuan kut ze en thiam ang deuh (mi 100 kut zia ensak ila 30 vel tal chu kan sawi dik ang chu maw!), a tih dan phung han zir deuh leh zak map lova tih phei chuan a dama mual mual chu awm thei deuh vek kan niin ka ring. Pawisak nei tlem tak tan chuan bum hi kan nuam awm asin! A qualification lah inhmuam up peih hret, chet maksak hreh loh, dawt sawi huai leh thil risk ngam a ni deuh mai si a! Thlarau mi ber emaw kan tih leh Thlarau hman nasat kan hmachhawn ngam loh te hi ngaihtuahna mumal pu lo leh pawisak nei lo, kan panna lai hriaa min bum tumtu mai mai an lo ni ang tih a va hlauhawm em ve aw. Takna aia thawm na kan buaipui chuan bum leh bawl awlsam tak tur kan ni.

𝗜 𝗣𝗮𝘁𝗵𝗶𝗮𝗻 𝗵𝗻𝗲𝗻𝗮𝗵 𝗸𝗶𝗿 𝗹𝗲𝗵 𝗿𝗮𝘄𝗵

            Thlarau mi an awm a, intithlarau mi an awm bawk a. Thlarau mi nia kan hriat an awm a, thlarau mi tak tak an awm bawk a. Thlarau mi nih tum tak an awm laiin Thlarau tak tak hruai pawh an awm. Hriat pawlh a awl angreng hle mai. Inenfiahna tur han chhawp chhuak ila:

(𝘪) 𝘏𝘭𝘪𝘮𝘯𝘢 𝘯𝘨𝘦 𝘬𝘢 𝘣𝘶𝘢𝘪𝘱𝘶𝘪 𝘵𝘩𝘪𝘢𝘯𝘨𝘩𝘭𝘪𝘮𝘯𝘢? Thlarau mi dik tak chuan mimal hlimna aiin nun thianghlimna a ngai pawimawh hmasa ber thin. Thlarau chu thlarau mai mai a ni lo va, ‘Thlarau Thianghlim’ a ni si a.

(𝘪𝘪) 𝘔𝘢𝘩𝘯𝘪 𝘩𝘭𝘢𝘸𝘬𝘯𝘢 𝘯𝘨𝘦 𝘬𝘢𝘯 𝘯𝘨𝘢𝘪𝘩 𝘱𝘢𝘸𝘪𝘮𝘢𝘸𝘩 𝘗𝘢𝘵𝘩𝘪𝘢𝘯 𝘳𝘰𝘱𝘶𝘪𝘯𝘢? Miin a nawmna leh chanvo tur aia Pathian ram zau zelna tur a ngaih pawimawh hmasak chuan Thlarau mi a ni a tih theih ang.

(𝘪𝘪𝘪) 𝘒𝘢 𝘯𝘶𝘯 𝘩𝘪 𝘬𝘳𝘢𝘸𝘴 𝘩𝘦𝘭 𝘩𝘳𝘢𝘮 𝘩𝘳𝘢𝘮 𝘯𝘶𝘯 𝘯𝘨𝘦 𝘬𝘳𝘢𝘸𝘴 𝘱𝘶 𝘯𝘶𝘯? Kraws pu nun chu sualna dova hrehawm tuar nun a ni. Thlarau mi leh mi lo chu mipui sang nga hraina hmunah ni lovin kraws kawngah a fiah ber a ni.

(𝘪𝘷) 𝘗𝘢𝘵𝘩𝘪𝘢𝘯 𝘵𝘢𝘯𝘢 𝘵𝘪𝘩 𝘵𝘢𝘮 𝘩𝘳𝘪𝘮 𝘩𝘳𝘪𝘮 𝘯𝘨𝘦 𝘬𝘢 𝘯𝘨𝘢𝘪𝘩 𝘱𝘢𝘸𝘪𝘮𝘢𝘸𝘩 𝘯𝘶𝘯 𝘵𝘩𝘪𝘢𝘯𝘨𝘩𝘭𝘪𝘮? Pathian hminga tih tam leh tih ropui theih chu a tha e, mahse Pathian tana mi rinawm nih hi a sang ber.

(𝘷) 𝘋𝘪𝘬 𝘭𝘰 𝘵𝘢𝘬𝘢 𝘵𝘢𝘮 𝘵𝘢𝘬 𝘯𝘦𝘪𝘩 𝘯𝘨𝘦 𝘬𝘢 𝘵𝘩𝘭𝘢𝘯 𝘥𝘪𝘬𝘯𝘢 𝘢𝘷𝘢𝘯𝘨𝘢 𝘵𝘶𝘢𝘳 𝘯𝘨𝘢𝘮? Tisa mi inhnemna chu, “Mite pawh eng an ni bik chuang lo,” tih hi a ni a. Mite nena inteh lungawi thei chu ‘thlarau suak mi’ a ni ang.

(𝘷𝘪) 𝘔𝘪𝘥𝘢𝘯𝘨 𝘴𝘢𝘯 𝘻𝘦𝘭𝘯𝘢 𝘵𝘶𝘳 𝘬𝘢 𝘥𝘢𝘭 𝘵𝘩𝘪𝘯 𝘯𝘨𝘦 𝘮𝘪𝘥𝘢𝘯𝘨 𝘤𝘩𝘢𝘸𝘪𝘮𝘢𝘸𝘪 𝘵𝘩𝘪𝘯𝘵𝘶 𝘬𝘢 𝘯𝘪𝘩 𝘵𝘩𝘪𝘯? Mite dawm kang a, mite mawina thlentute hi thlarau mi an ni thin. Midang chawimawi hi Thlarau Thianghlim zia a ni si a.

(𝘷𝘪𝘪) 𝘓𝘦𝘪 𝘵𝘦𝘩𝘧𝘶𝘯𝘨 𝘯𝘨𝘦 𝘬𝘢 𝘩𝘮𝘢𝘯 𝘷𝘢𝘯 𝘵𝘦𝘩𝘧𝘶𝘯𝘨? Thlarau mi chuan vana ro khawl a ngai pawimawh ber thin, lei sum leh pai hi chu pawimawh pahnihna chauh a ni.

‘Thlarau mi’ nih boruakah hian lut lo ila, Thlarau Thianghlim mi i ni ang u.

*****