𝗥𝗜𝗡𝗚𝗛𝗟𝗘𝗟𝗧𝗨 𝗧𝗔𝗡 𝗧𝗛𝗨 𝗞𝗔𝗠 𝗞𝗛𝗔𝗧 (𝘼 𝙋𝙝𝙞𝙡𝙤𝙨𝙤𝙥𝙝𝙞𝙘𝙖𝙡 𝙀𝙭𝙚𝙧𝙘𝙞𝙨𝙚)
Thil chhût mi tak i ni a. Tlang kam mai maia innghah i duh ngai lo. Hnial hrât leh thu duh nih i hlawh a. Mahse thudik i zawn vang a ni zawk si a. Thatchhiat avanga ngaihsamna chu i huatzawng a ni a. A lan dan anga pawm mai hi tam zawk nih dan ni mah se, thudik erawh chu a phen hretah a awm ṭhin tih hretu i ni. Rousseau-a chuan, “Mi â tam zawkte chuan mi fing awmchhunte pawh mi â an ti hlauh thung,” a lo tih kha i vawng ru khiau a, i zam lo. Zam tur pawh i ni lo ve.
𝗥𝗶𝗻𝗵𝗹𝗲𝗹𝗵 𝗵𝗶 𝘁𝗵𝗶𝗹 𝗮𝘄𝗺 𝗹𝗼 𝗮 𝗻𝗶 𝗹𝗲𝗺 𝗹𝗼
I lo chhiar zau deuh hnu chuan thûk zawkin finna khawvel i luhchilh a. Science thil hmuh chhuah thar lam, biological leh chemical lam hmasawnna nasa tak leh physicist te theory ropui tak tak rawn vawrh chhuahte chuan i Pathian rinna pawh a tiderthawng ṭan deuh a. Ring lo historian ho leh sociologist ho khawtlang nun chhui dante chu dik riaua hriain, pawm chiah duh mang si lo hian i lo chhût ve hrauh hrauh ṭhin a. Mihring rilru kalhmang leh nihphung Psychoanalyst Sigmund Freud-a te ho angin an han chinphar vel dante chu ngaihnawm i ti takzet a ni. An finna leh taimakna i pawh hnuah an ropuizia i chhar thar a. Hringnun khawvel hi sakhaw mi ho thlirna aṭang chauhva thlir hi i duh tawk meuh tawh lo va. Pathian hnathawh leh inrawlhna awm lo pawhin hriatfiah theih a thu an sawiten a hneh viau bawk che a ni. Karl Marx-a ang maiin Pathiana rinna nghah tlat hi rilrua chak lo deuhte tih mi-ah i ngai deuh uai uai tawh a. Khawvel kalphungah hian Pathian a inhnamhnawih ṭul pawhin i hre hran ta lo. WH Auden-an,
All proofs and disproofs that we tender
Of his existence are returned
Unopened to the sender.
a lo ti mêk bawk nen, beidawng titih deuhvin nang pawhin “Pathian hi puithuna atthlak, mi chak lote inhnemna, A awm chiah leh awm loh pawh hi thil chiang lo leh tuma chian theih loh. Mi retheite tana beiseina phuahchawp mai,” i lo ti ve tan a ni mai thei.
𝗛𝗲𝗶 𝗲𝗿𝗮𝘄𝗵 𝗵𝗶 𝗵𝗿𝗶𝗮 𝗹𝗮
A eng pawh chu lo dik ta se thil chiang sa chu a awm mai. Kan inhnial hma hauha kan chian tlan theuh chu - keimah leh keima pawn lam thil a awm tih hi a ni. Kei chu a hretu, a hmutu, ngaihtuahna hmangtu ka ni a, ka thil hmuh leh hriatte chu keima pawn lam thil an ni a, chu chu ka hriat thiam danin ka sawi mai thin a ni. Chuvang chuan, hringnun leh khawvel (life and universe) hi thlirna hmun thum aṭangin hringfate hian kan thlir angin a sawi theih a. Khawi hmun emaw ber aṭangin nang pawhin i thlir a ni. Mi thiam leh mi mawl, tu pawh mai hian chung hmun pathum zinga pakhat aṭang chuan kan thlir reng a ni. A pawimawh zawk chu khawi hmun atangin nge kan thlir? tih hi a ni.
𝗥𝗮𝗻𝘀𝗮 𝗸𝗵𝗮𝘄𝘁𝗵𝗹𝗶𝗿
Khawthlir chhawng khatna chu taksa hriatna aṭanga thlirna hmun (physical level) a ni a. Mihring hmuh theih leh hriat theih chin chauh awma ngaihna, chumi chin khawvel chen duhtawkna a ni. Hei hi ransa, naupang chumchiap leh mi ang zo lote dinhmun a ni a. Kan mitin a hmuh mai te leh benga kan hriat te, kan taksa hriatna chi hrang hrangten hriatna an dawn aṭanga thlirna a ni. Khawvel kalphung leh hringnun hi he hmun aṭang chauh hian kan hmu thiam ang tih a hlauhawm ngawt mai. Mi thiam filawr ni a kan hriat tam takte hian he hmun hi an kal pel thei lo. Kan hriatna taksa bung hrang hrangten an lak luhte bak kal pel lovin ransa ang maiin Pathianin anmahnia ‘chatuan’ a lo dah chu an hup bet a. Kan taksa hriatnain a dawn chin chauh hi thil awm nia hriat leh kan hnar, beng leh kuta khawih theih chauh hmuh thiam hi ‘ransa’ dinhmun a ni. Ngaihtuahna fîm hmang lova naupang eng la hre lo, hmuh ang ang ban a, ei tum mai ṭhinte nihphung a ni. Hei hi chu Atheist-ah pawh Atheist mawl berte thlirna a nih hial ka ring. Amaherawhchu, Atheism nen hian inlaichin hnaivai tak an nihzia chu han luh thuk deuhvin a chiang a ni.
𝗠𝗶𝘁𝗵𝗶𝗮𝗺 𝗸𝗵𝗮𝘄𝘁𝗵𝗹𝗶𝗿
A chhawng hnihna thung chu a hmasa aiin a changkang hret a ni awm e, ‘ethical level’ a ni thung. He hmunah hi chuan a hmuh leh hriat chu ngaihtuahna fîm hmangin a thlir tawh a. A dik leh dik lo, a tha leh tha lo, mawi leh mawi lo a thliar ve zung zung tawh a. A ngaihtuahna a hmang thui ve tawh viau a ni. Mi dangte hriatthiamna neia, ramsa dinhmun kal pelin a insiamrem thiam tawh tihna a ni bawk. A fing deuh hlek tawh a nih chu. Amah chu mi tam tak zing pakhat mai a ni tih inhriain mawhphurhna leh dinhmun pawh a insiam thiam a. Tichuan, midang nena nun hona kawngah ‘sapa tal’ mai lovin chhia leh ṭha dawnin a lo insiamrem ve a. Mihring kan chên ho theihna leh nunphung ṭha, awmdan mawi zawng zawng lo awm theihna chu hei vâng hi a ni a. Hei hi mi pangngaite dinhmun a ni a, mithiam tam zawkte lungawipui tawk a ni. Mahse, he khawthlir hian famkim lohna ber chu ‘ethical level’ ringawt hian innghahna nghet a nei thei lo hi a ni. A tam zawk ngaihdan emaw, mahni mimal ngaihdan emaw a lo ni mai thin a, chu chuan mihring nihna kim a tilungawi zo lo a ni.
𝗥𝗶𝗻𝗻𝗮 𝗸𝗵𝗮𝘄𝘁𝗵𝗹𝗶𝗿
Thlirna hmasa pahnihte chuan keimahnia awm kan taksa hriatna leh kan finna a ring ve ve a. Amaha awm sa aṭangin khawvel hi a hrilhfiah a, a thlir a. Engemaw chen chu hriain hmu thiam mahse a famkim lo tlat a ni. A chhawng thumna aṭang erawh chuan miin a famkim lohzia hriain he khawvel leh hringnun hmuhfiah zawk nan ‘Pathian’ a ring a. Khawvel hi amaha awm aṭanga hmufiah lovin, amah aia famkim zawk thiltihtheihna aṭangin a lo hmufiah ta a. Pathian a rinna aṭang chuan a tih tur leh a taksa peng hrang hrang aṭanga hriatna lo lut zawng zawng chu a lo fiah a. Chhawng khatna leh chhawng hnihna aṭanga a thlir fiah zo loh zawng zawng chhânin a awm ta. Chu ama piah lam atanga rinna chu ama nihphung famkim lohnain a hrin chhuah te pawh a tih theih ang a. Lei leh van awmzia hre turin a hriatna ringawt a tawk lohzia, a ngaihdan ringawt a famkim lohzia pawm thiamna chuan Pathian a kai lut ta tlat a. Chu chu ama duhthu a ni lo a, a nihnain a ken ve reng pawh a ni. Pathian lam atanga sawi phei chuan ‘Pathian inpuanna’ (revelation) hnukpui a lo ni ta reng zawk a ni. Bible-ah phei chuan mihringin a hriat phak loh leh chan phak rual loh ‘Pathian Thu’ hi khawngaihna vang liau liauvin puanin a awm tih a lo ni ta zawk a ni.
****
Comments
Post a Comment