𝐑𝐈𝐍𝐍𝐀 𝐂𝐇𝐔𝐀𝐍 𝐄𝐍𝐆 𝐍𝐆𝐄 𝐀 𝐑𝐈𝐍 𝐀𝐍𝐆?

Rinna hi sakhaw nuna kan thu chelek hnem berte zinga mi a ni. Kan Bible berin ‘Rinna lovin ama lawm zawng mi nih rual a ni lo” (Heb 11:6) a lo ti mek mek bawk nen, sawi hnem leh chai tam pawh a phu thlawt a ni. Thlarau nun hnukpui ber a nih avang hian chiang taka kan man fuh theuh a ngai tih chu a hriat a. Keini Protestant Kristiante phei chuan “Rinna avang chauha thiamchanna” Chanchin Tha kan la hril lehnghal a. Engkim mai hi ‘rinna’ kaihhnawih a ni vek mai a nih hi.

Heti taka pawimawh a nihna hi Hmelmapa tan pawh bitum a, hriat fiahna kawnga min tihthuanawp theih chuan ama tan a tangkai hle dawn tih a hriat mai. Mi tam tak mit a tihvaih avang hian kan fiah hleithei meuh lo niin a lang. Rinna nia kan pawm chin te, ringtu nia kan ngaih chin te, rinna nihphung leh thawh dan tur nia kan hriat thiam dan thlengin a inang lo thluah mai. Kan mimal nunin Pathian kan rin ngam chin thlengin a danglam tih kan hria. Rinna kawnga kan thlen chin inang lo tak takte nen hian sawifiah vek chu thil har ve tak a ni.

𝐍𝐠𝐚𝐢𝐡𝐝𝐚𝐧 𝐚 𝐭𝐚𝐦, 𝐩𝐚𝐰𝐦 𝐝𝐚𝐧 𝐧𝐞𝐧

Kan Pathian Thu hriatna hnar Bible kan chhiar pawhin engkim chu a chiang uar vek lem lo emaw tih theih a ni thin. Entirnan, hmun tam taka ‘rinna’ a tih hian mihringin kan va ‘rinna’ a sawina nge, Kristianten kan rin tlan zirtirna (thurin) a sawina tih hriat hran a har thin. Hebrai 12:1-a ‘Isua, kan rinna siamtu leh tifamkimtu’ a tihah pawh hian amah Isua kha kan rinna bul intanna a nihzia a sawina nge ringtu mimal tina rinna hi a siamtu a nih thu a sawina, tih hi chiang mawh tak a ni. Hei vang hian fimkhur taka chhiar a ngai thin.

Mizote zinga thil mak tak mai rinna chungchanga lo awm chu Bible zirtirna ni miah lova lang kan chaw lut tlat mai a, thenkhatin kan lo tleipui em em mai si hi a ni. Zotawnga ‘ring’ tih awmze pakhat zawk ‘hmang tangkai, chhawr’ tihna angin kan kalpui tlat mai a. ‘Kan khua chuan he tuikhur hi kan nun nana kan rin ber, kan tlan ber a ni,’ tih emaw, ‘Kan team chuan kan thiampuipa Thanga hi kan ring tawp mai a ni’ kan tih ang hian Isua hi kan thlarau nun nana hmang mai tura inzirtirna hi a awm a. Chutiang chu Biblein rinna a sawi nen inhnaih viau mah se tlema danglamna pawi tak a inphum tlat niin a lang.

Tunhmaa lar angreng tak TMEF zirtirnain rinna a sawi dan kha mak danglam tak a ni leh a. A chunga ka sawi nen khian a inzawm titih deuh bawk. Anni kha chuan rinna chu mihring atanga chhuak thei ni miah lo ‘Isua nun’ ang daihin an sawi a. Chu ‘Isua nun’ chu mihringa a lo luh fuh chuan rah a rawn chhuah mai angin an sawi. Heti a nih avang hian ‘ring thei kan ni lo, rin lo tum suh’ te pawh an tih phah thin a ni awm e. Mihring chuan engmah a ti lo va, a tih a ngai miah bawk lo va, chu ‘rinna’ chi, ‘Isua nun’ chu rawn tiakin hna a rawn thawk mai dawn a ni. Hei vang hi a niang ‘thu thluang’ tia an puhna thin.

Hetianga an sawi thin chhan chu ‘grammar rules’ (tawng kalhmang) an hriat sual vang ni pakhatin a lang. Thiltih sawina (verb) atanga tawngkam hman dan azira chu verb chu thil (abstract noun) anga han sawi kha la sualin thil dang daih angin an ngai ta a nih hmel a. Entirnan, ‘Isua ka ring’ tia thiltih sawina verb pangngai kha, ‘Isua rinna a nei ta’ tiin sawi ila abstract noun a lo ni ta daih a, a sawi tum a ngai reng. Mahse a chunga kan sawi te hi chuan ‘ring’ tih leh ‘rinna’ tih chu thil dang daih angin an ngai lui thin niin a lang. Tawngkam kalhmanga noun chu nihna nung an pe (personified) a, chumi atang chuang eng eng emaw an sawi ta thin a ni.

Hmanlai deuh zawka Lalchhungkuate sawi dan kha a mak veleh riau bawk a. Anni pawh khan TMEF te ai mah hian mihring an dah awl hneh a ni awm e. Rinna chu mihring lama hmuh tur ni lovin Pa Pathianin a Fapa mihring te aiawh atana a ‘rinna’(a hmanna) kha niin an sawi daih. Mihring tel lovin an zo der! Awlsam angreng tak a ni. Ring tura inphut leh inzirtir chiam a tul tawh lo va, Pain mihringte tan a Fapa a lo ring fel der tawh a ni. Chuvangin mihring zawng zawng chu chhandamna huang chhungah an dah vek, anmahnin an rin leh rin loh a pawimawh tawh lo!

𝐂𝐡𝐡𝐚𝐧𝐝𝐚𝐦𝐧𝐚 𝐧𝐞𝐧𝐚 𝐢𝐧 𝐳𝐚𝐰𝐦 𝐫𝐢𝐧𝐧𝐚

Thuthlung Thara zawhna leh chhanna ngaihnawm leh pawimawh ber pakhat chu, “Pute u, chhandama ka awm theih nan eng nge ka tih tur?” “Krista Isua ring la chhandam i ni ang, nang leh i chhungte nen,” (Tirh 16:30,31) tih kha a ni. Heta Paula leh Silate zirtirnaah hian Chhandamna changtua hmuh tur chu ‘Isua rin’ a nihzia a lang chiang a. Zawhnaah hian chhandamna chungchang a zawt ngei a ni tih a chiang bawk a ni. Isua Krista kan dawnsawn dan hian kan thlarau nun sang ber, chhandam nih leh nih loh a hril a ni tih a fiah nghal em em bawk a.

Tan in vengtu kha chhandam a nih dawn chuan Isua a rin a ngai tih chu hnial theih miah loh a ni a. A chhungte khi ‘automatic’-in chhandam an ni ve nghal dawn tihna chu a nih a rinawm loh. Pa berin a sakhua a thlak emaw, a rin emaw chu a chhungkua zawng zawng, a bawite thlengin an ring ve mai thin tihna a nih hmel zawk a ni. Eng pawh ni se, rinna leh chhandamna chu a inzawm a, chu rinna chu ringtuah hmuhin a awm thin. Sawi mak danglam vak a ngai awm lo ve.

Paula leh tan in vengtu inbiakna hi a pawimawh khawp mai. Zir tur tam tak a awm thei ang. Paula hian, “Isuan Krista i tan krawsah a thi tawh a, thihna hnehin a tho leh a, a chhandam tawh che, chhandam i nih tawhna kha ring mai rawh,” a ti lo a ni. Paulan a zirtirnaah hian tan in vengtu rin tur hi ‘chhandam a nih tawhzia’ ni lovin ‘Isua Krista’ a ni daih. Khawvel Chhandamtu Isua Krista, Messia tak Isua Krista, Pathian nung Fapa Isua Krista kha a rin tur chu a ni.

Kan thil chai hi a inhnaih hle mai. Sawi hran hleihtheih loh a nihna pawh a awm ang. Ringtu tur (subject) chu tan in Vengtu kha a ni a, a rin tur (object of faith) chu Isua a ni, Isua hnathawh kha a ni lo. ‘Isua ring la’ a ti ngat a nih kha. Amah Isua (person) ringtu, a nihna dik tak pawmtu chuan amaha awm thlarau lam malsawmna zawng zawng an chang dawn a ni zawk. Lalpa leh chhandamtu a nihna pawm si lova a hnathawh lo ‘rin’ ve ngawt tum theih a ni a, a chunga kan sawi thenkhat ang khian lo hman tangkai, lo chhawr ve ngawt tum theih a ni. Chu chu chhandamna kalhmang a ni si lo.

𝐀𝐦𝐚𝐡 𝐧𝐠𝐞 𝐚 𝐡𝐧𝐚𝐭𝐡𝐚𝐰𝐡 𝐢 𝐫𝐢𝐧

Nula hmeltha Diana Spencer chuan lal fapa Prince Charles chu pasal atan a nei ta a. A nupui a nih takah chuan Prince Charles a nihna chanvo tha kha a ta a ni ve ta mai a, ani pawh Princess Diana tih a ni ta. A tih hmasak chu Charles-a neih kha a ni a, Charles-a nihna tha zawng zawng va chan ngawt kha a ni lo. Thuthlung Tharah hian ringlote hnena chhandamna thu an sawi reng rengin “A chhandam tawh che, ring mai rawh” an ti ngai lo niin an sawi. “Isua ring la, chhandamin i awm ang,” an ti mai thin. Isua ring tawhtu, Kristian ni tawh reng si, Chhandamna thu la hre thiam famkim lote erawh chu Isua tlanna awmzia te, krawsa min tuarsakzia te, kan tan thihna hneha a thawhleh thu te a hrilhfiah thin thung. Chutiang chu Thuthlung Thar kohhrante hnena lehkhathawn ang chite hi an ni. Ringtute hnena lehkhathawn a nih hriat thiam a tha.

He thu hi a pawimawh em em chhan a awm. Isua ring hauh lo, Lalpa leh Chhandamtu a nihna pawm hleithei lote, “A chhandam vek tawh che, i tan a thi daih tawh, chu chu ring mai rawh” tih hi a pawi thei. Chanchin Tha kan hrilh dan tur a ni hauh lo. An inhre sual thei hle dawn a, ringtute chanvo hi ringlote kan hlan ngawt thei lo. Rinna taka lut hawt si lovin chhandamna kha ngah sa angin an ngai mai thei ang. “Isua Kristan amah ring apiang tan chatuan nunna neih theihna kawng a rawn hawng a, amah i rin chuan chhandamin i awm ang,” tih mai hi a tawk niin a lang. Chu thleng chauh chu kan sawi thei. Isua an rin chuan chhandamin an awm dawn chauh a ni. Ringtute chanvo ropui tak hi ring lote hnenah an rin hma hmaa an ta anga sawi ngawt chu a a zia dawn lo em mai!

Chuvangin ringtu (subject of faith) chuan rinna chu a hmang (exercise) ngei ngei tur a ni a, a rin (object of faith) chu Isua Krista a ni. Chuvangin “Isua khan mi zawng zawng tan a thi a, a tho leh tawh bawk a, kan ring ve tho alawm,” tih liam ve ngawt hi a tawk hauh lo. ‘Isua Krista hi kan ring em? A nihna kan pawm em?’ tih tak hi a laimu chu a ni. Rinna kan tih hi thil dang vak ni lovin Isua Krista nihna kan lo pawmna kha a ni mai a. Ringtu chuan Nazareth Isua kha Pathian Fapa a nihna, Chhandamtu a nihna, Lal a nihna kan pawm a ni. Chutah tak chuan khawvel mi zawng zawng hi kan inthen phawk a ni.

Miin chuti taka Pathian Fapa nihna meuh kan pawm tawh si chuan a aia hlu a awm thei tawh lo va, a aia ropui a awm thei tawh lo va, a aia thlakhlelh tur a awm tawh lo va, buaipui tur lian zawk a awm tawh lo tih a lang reng mai. Kan nun chhungril ber atangin ringlo nen chuan kan danglam ngei ngei tur a ni ang tih a chiang nghal bawk. Isua Lal leh chhandamtu atana pawm leh pawm lo chu a inan theih ngai dawn lo tih a kawk reng mai. Chuti tal pawh kan nuna a lan loh chuan inngaihtuah nawn tur a ni.