𝐄𝐍𝐆𝐊𝐈𝐌 𝐓𝐇𝐄𝐎𝐋𝐎𝐆𝐘

  

Tuivaarngo tui pakhat hi varak tui zingah engtin tin emaw a lo tel a. A lo keu hnu chuan varak emaw a inti ve mai lo thei lo a. Tuiah chuan varak note dang nen chuan an hleuh vel mai mai a. A pianphung danglamna a rawn lan zel avangin varak dang ang nih ve chakin hrehawm a ti thin nghe nghe a ni. Kha a chenna dila hleuh leh sangha mana inhnangfak bak engmah hisap a nei lo. Ni khat erawh chu van lam a hawi fuh ta a. A pianphung leh nih dan ang chiah sava tam tak van sanga thlawk del del a han hmu ta tlat mai a. A awmna dil sangha man tura ni tin buai ai ngawta nihna ropui a lo ni reng a ni tih a hre chhuak ta a. A thla a zar a, chu dil te reuh tea  let leh ngai tawh lo tur leh khawvel thar zau zawka a hringnun hmang tawh turin a  thlawk chhuak ta a ni. Chu hriatna thar chuan a thlak danglam vek a, a nih tur dik tak hriattirin, khawvel zau zawk a chuang kai ta a ni.

               

𝐓𝐡𝐞𝐨𝐥𝐨𝐠𝐲 𝐭𝐚𝐰𝐧𝐠𝐜𝐡𝐡𝐚𝐦 𝐬𝐚𝐰𝐡𝐤𝐡𝐚𝐰𝐤

 

Kan rilru puthmang leh kan thil hriat thiam chin hi kan nih theih chin a nih mai dan a awm. Kan rilruin a phak ngang loh chu kan thleng pha ngai lo. Khawsak harsa ve tak pakhat chu kan thian pakhatin siam len a tum a, tanpui pawh inpeihin thil tha tur a hisappui a. Mahse kha pa khan a tlin ngang loh avangin a beidawng hma khawp mai. Kan Pathian Thu hriat thiam dan pawh hian kan thlen theih chin a hril khawp mai a. Kan theology a tawngchham tlat chuan kan nun leh phak chin pawh a tawngchham thin. Mizo Kristianna dinhmunah hian mimal, ram leh hnam tana chhenfakawm Kristian zirtirna kan paw chhuak tam lo hle a ni awm asin. Ram leh hnam dinhmun atanga Pathian Thu thlir thinte an hnual fo thin a nih hi.

 

Tam zawkin Pathian kan dawr dan leh Ama laka kan beiseina chu kan mimal nun harsatna min sutkian sak a, kan buaina min chin fel sak a, kan mamawh min phuhru zel turin a ni tlangpui tih a hriat thiam theih mai thin. Han hlim deuh hakna min pe turin kan duh deuh reng bawk a. Hemi chinah hian kan hlim tawk a, chu mimal nun piah lam hi chu thlarau thil ni pha tawh lo leh khawvel finna leh thiamna hmanna kawng niin kan ngai fo a ni. Pathian Thu leh a duh zawng ngei ka chhut dan pawh he kan mimal (chhungkua pawh a huam mahna) nun chinah kan rek bung a, Thlarau Thianghlim hnathawh pawh chumi chinah chuan tui takin kan hmu thin a ni. Keimahni mimal harsatna sutkian a, min pawl hlim veng veng a, mipui hmaa thu thar ngaihnawm  tak kan sawi theih chuan tha tawk viauin kan inngai emaw a tih theih thin a nih hi.

 

𝐓𝐡𝐞𝐨𝐥𝐨𝐠𝐲 𝐩𝐮𝐚𝐧 𝐢𝐧 𝐳𝐚𝐮𝐡 𝐚 𝐭𝐮𝐥

 

A chunga kan sawi khi a tawi zawnga sawi chuan mahni hmasial deuh mai theology a ni tih kan hre thei mai a. Pathian lam thil ngaihtuah tawh pawha mahni lam chan atanga chhut tlat thin a nih a chiang. Ringtute nih dan tur a ni hauh lo tih pawh a lang chiang nghal. Chuvangin kan lo hlimpui leh tuipui mai bakah kan lo ngaih pawimawh leh ‘thlarau ber’ nia kan hriat te pawh kan chhut nawn a ngai dawn tihna a ni. Kan puan in kan zauh a ngai. Chuti a nih loh chuan Mizo Kristianna hi a thuanawp telh telh ang a, kan ramah hian Chanchin Tha  hnuhma hi miten an hmu fiah hleithei lovang tih a hlauhawm thin a ni. Chu aia hlauhawm zawk chu kan Lalpa duh dan kan tlin lo chhiava palh ang tih hi a ni bawk ang.

 

Heti zawnga ngaihtuahna han sawr bing changa rilrua lo lut hmasa ber chu Chhandamna chungchang hi a ni lo thei lo va. Hei hi kan buaipui ber a nih laiin a nih dan tur tak ‘Chatuan Nunna’ tuipui aiin ‘Vanram kai leh kai loh’ lamah kan tuan ta daih mai a ni. Thih hnua vanram kai hi a pawimawh em em laiin Thuthlung Tharin a buaipui chu ‘Chatuan Nunna’ neih a ni zawk tih hriat a va tha em! Vanram kai chauh buaipuitu chuan a kaina a tihbuai dawn loh phawt chuan suala nungin he khawvelah hian inchhekarbawm mah se pawi a ti ngai lo va. Dam chhunga khawvel chen leh thih hnu vanram kai chu thil vanneihthlak berah a ngai. Amaherawhchu, chatuan nunna neitu chu a dang hlak thung. Chatuan nunna chu Krista nena inzawm nun, khawvel piah lamin a thunun leh kaihhruai nun a ni daih si a. Chu nun chuan kil tin kil tang a tawk danglam lo thei lo. Mahni hmasialna lam chu khawi lamah, a kaihruaitu ber chu Pathian ropuina, Pathian Ram a thlen leh Pathian duh zawng tih a ni tlat mai. Chhandamna bo leh bo loh a buaipui hman lo! A awl hman lo a ni.

 

𝐄𝐧𝐠𝐤𝐢𝐦 𝐭𝐡𝐞𝐨𝐥𝐨𝐠𝐲 𝐜𝐡𝐮!

 

Theology pui tak hi chher thar chawp a lo ngai hauh lo mai! Mi tam takin kan lo hmaih mai mai thin zawk a ni! Tirhkoh Paula zirtirna laimu leh Thuthlung Thar thuchah khaikhawmna hnuk a lo ni daih zawk a. Kan lo sawi lang tam lo mai mai a ni ang! Ephesi 1:8 – “...engkim- vana thil awmte, lei chunga thil awmte pawh – Kristaa fawk khawm...” tih kha a lo ni ruih mai. Kolosa mite hnenah khan Isua Krista chungnunzia sawiin, “Amahah chuan engkim amah nena inremtir hi Pa lungnihzawng tak a ni si a,” (1:20) a ti leh mauh mai. A aia pui a awm thei tawh lo hial awm e! Engkim (lei leh vana mi) Krista Isua (Pathian Fapa) nena inremtir (Krista mila siam) a nih chu! Engkim a nih miau avangin ‘thlarau bo’ chauh a ni lo va, kan kohhran huang chhung rawngbawlna chauh a ni lo va – Engkim a ni. Kan ni tin eizawnna, thing leh mau, lui leh lung, thla leh arsi, a tel vek mai! Pathianin a Fapa-a fawkkhawm a duh. Kan ngaihthah thei lo! Chanchin Tha-in a buaipui chu ‘Engkim’ a ni. Paula khan, “a duh zawnga thuruk kan hnena min hriattir,” a la ti ta deuh deuh!

 

Heti hi a nih chuan Chatuan Nunna kawltute chu kawng engkimah an che sung sung dawn a lo ni a. Mahni inchhekarbawmna leh intihlen tumna tel lovin sorkar hna zawngin an thawk sung sung ang a, Pathian Ram thlen tir tumin politics an khel ang a, midangte mamawh phuhru turin an sum dawng ang a, mihring mamawh ber ei tur thawk chhuak turin lo an nei ang a, midangte tanpui nan mistiri hna leh mutia hna te pawh an thawk sung sung dawn tihna a nia. Zirlaite pawhin hna tha hmuh nan leh hlawh tam nan lehkha zir lovin tha taka hna an thawh thiam theih nan an zir tawh ang. Chumi rilru atang chuan hun puma sakhaw rawngbawlna bik Pastor/Missionary te hi a ‘cial’ em em bik angin an ngai tawh lovang. Hun pum emaw, pum lo emaw ‘midangte mamawh phuhruk’ leh ‘Pathian duh zawng’ tihna hmanrua a lo ni vek tawh dawn si. Josepha, Estheri leh Daniela ten an sorkar hna Pathian rawngbawlna hmanrua atana an hman anga kan hman theuh hunah chuan Tirhkoh Paula ‘Engkim Theology’ chu kan man fuh deuh tawh ang chu.

 

𝐀 𝐯𝐚 𝐩𝐮𝐢 𝐝𝐚𝐰𝐧 𝐯𝐞 𝐥𝐞

 

He ‘Engkim Theology’ vang hi ni ngei tur a ni Tirhkoh Paula pawh kha rawngbawlnaah a phur em em reng a, thahnem a ngaih em em reng ni. He thu hi a man chian vang ni ngei tur a ni Chanchin Tha bak eng mah a buaipui theih miah loh kha. He theology hi chuan theology dang zawng hi a huam deuh vekin ka hria. Chu engkim fawk khawm hna chu Isua Krista rinnaah a intan a, mahse mimal chhandamna chuan a lailum chang mah se a huam vek lem lo tih a lang chiang thung. Pathian ‘duh zawng thuruk’ chu engkim Krista nena inrema siam a ni si a. He ‘Engkim Theology'-ah hian Kohhranin hmun a chang sang hle bawk a. Krista Isua ringtu inpawlkhawmte chuan chu hna chu an bei a, chu Chanchin Tha chu an hril bawk a ni. Engkim Theology ‘apply’ tute an ni ta ber a. Paulan ‘Krista Taksa’ a tih hial ‘Kohhran’ chuan ‘Engkim’ kan hmuh theih zawng zawng hi ‘Krista’ nena inrema a awm theih nan kawng ‘Engkim’-ah hma a la ta sung sung mai a ni ber. A nep lo hle mai maw!

 

“Krista avangin engkim Amah nen a inremtir leh a, krawsa a Fapa thisen chuan remna a siam a, Krista avang chuan leia awmte leh vana awmte chu Amah nena inremna a siam ta.” (Kolosa1:20)

 

*****