𝐇𝐑𝐈𝐏𝐔𝐈 𝐇𝐀𝐑𝐇𝐍𝐀

Corona Virus hrilengin min tibuai rei ta hle mai. A ninawm zawng pawhin a ninawm tawh tak zet a ni. A tirah kha chuan tun ang hun thleng thleng hi kan buai loh ka lo beisei ve ngawt a, mahse a veng tak tak thei lo a nih ber hi. Amaherawhchu, he kan hun tawn mek hi hun bik a ni tih erawh chu hria ila. Pathianin special taka thil tum a nei ngeiah ka ngai. Chumi hriat tum chu kan tih tur Pathian dinhmun atangin he pandemic hi han thlir chhin ta ila, a rilrua ni tura min duh angte hi kan tlin hlawm ang em aw? Pathian hian, “Ka mite hi an nun ngaiin an nung rei tawh em mai, an inhmuh fiah lehzual theih nan na takin ka han sawi che teh ang,” a lo ti reng pawh a ni mai thei a. “Inkhawm pet pet, program ngai anga tih ho laih laih; rawngbawl dan phung pangngai; hmasawnna awm si lo ah an lungawi rei tawh e; an thil hriat sa leh pawm dan pangngai an tuipui rei tawh lutuk,” te a lo ti reng mai ang e. Heti khawpa Biak In kan hawng lo rei ta te hi, tih hona piah lamah mahnia Pathian pawlna tak tak nun nei turin nasa lehzualin min zirtir a ni mai lo vang maw? Harhna tak thleng se ka tihna ruam te han sawi ila.

Chhungkaw hlutna hriat chian harhna

Pathian hian “Pawn lam in ti nasa thawkhat alawm, mahni inchhung theuh kha bitum a hun a nih kha” te hi min lo ti reng a niang e. Lockdown inkhung leh mahni chhungkua ngeia rawngbawl hi a inhmeh thlawt a ni. Mizoten harhna leh a ken tel thupui hrang hrang kan neih thin tawh te zingah ‘Kristian Chhungkaw harhna’ a lo thlen a ngai pawh a ni mai thei asin. Pa pakhat ka hriat a han tawng chaltlai mai mai khawp a. A fapa neihchhun hi lehkha zirtir ve turin a chhungten an nawr a, “Lehkha zirtir peih ila, keini pawh lehkha kan thiam ang chu,” tiin khawlai a len san hmiah mai. A fa tan hun a pe peih lo. Pa tan chuan thil dang tul zawk nia lang leh tuiawm zawk a tam em a ni.

Heti lama pa ropui pakhat thung chuan: “Ka fate avang hian meizial ka zu lo va, zu in te chu khawi lamah; bai pawh kan hmeh ngam lo va, scooter pawh ka chuang pha lo lek lek a ni,” a ti a. Ani hi College Lecturer a ni a, kan inkawm lai kha chuan sethlam inah an awm ve mai mai a nih kha. Pawl 10 an passed hma chuan a fate sikul kal tur a thlah thlap a, a lam leh thlap bawk a. Kohhran leh khawtlangah a inhmang lo tawp a ni. A faten kawhmawh an bawl a, hrem an ngaih hunah chuan a khung a, inngaihtuah turin a ti a, a ni darkar chanve vel a tawngtai a; chutah ‘Tihnat tum chein ka vaw dawn lo che a, engvangin nge i sual ka hre lo, ka vuak chhan tur che chu keima sual vang a ni,” tiin. Amah zawk tap chungin a vaw thin a ni. A tia lawm, “Chutah zet chuan naupang a tap, kei ka tap bawk, nu ber a lo tap bawk. ‘Chhungkaw tahna thlentu chu sim chi a ni,’ kan ti mai,” a ti. “Chuti khawpa i enkawl hnuah i fate hian sual kawng zawh sela na i ti viau lovang maw?” tia ka zawh chuan ka beisei loh lam chhanna ka hmu, “Ka rilru a na miah lovang,” a ti, “Ka theihtawp ka chhuah hnuah hian an sual lui a nih chuan tih theih ka nei tawh lo, ka chan ka tlakah ka ngai ang,” a ti. Pui ve tak chu a ni. “Miin ‘social rebel’ min ti a, ka fate buaipui avangin pa taptawm nih ka hlawh a; ‘ani in zawn chuan college-ah emaw, a inah emaw a awm ang’ an ti mai thin,” a ti. A style hi tha ti diak diak lo mah ila, a lak thutakna hi chu a ngaihsanawm a ni.

Chhungkua dah hmasak tur tih hi tunhma khan kan lo hre hlawm lo va. Rawngbawlna kawngah pawh mahni inchhung pawh ngaihsak hman lova rawng bawl te kha kan lo ngaisang hin a. Kohhran pawhin khati zawnga beih kha kan ngai ropui a ni awm e. Hmanlai deuhte phei kha chuan Pastorte bial zau deuh deuh kan pe a, an nupui fanaute an enkawl hman mang loh avangin an fate an lo sual a, “Pastor fa an sual duh,” te an tih khum leh si a. Tunlaiah chuan kan ni vak tawh lo hi a lawmawm a ni. Sapram lam pawh hetiang hi an lo ni tho a. Mahse, an harh tawh aniang. Tunlaia rawngbawltu nun dan tur an sawi hian, “Family First,” an ti vek tawh. Rawngbawlnaah chhungkua a pawimawh hmasa ber. He khawvelah hian enganga hlawhtling leh fak hlawh pawh ni ila, kan fate kan hloh tlat si chuan; a tawpah nu leh pa hlim tak niin hun kan hmang ral thei ang em? Nu leh pate do zawngin nung ila kan hlim tluantling meuh ang em?

Ringtu nihna hriat chian harhna

Tunlai khawvelah nihna (identity) a pawimawh telh telh a ni tih kan hria. Voter ID an ti, Adhar Card an ti leh a, PAN Card, Residential Certificate, Domicile Certificate, submit tur a tam duh hle mai. Ringtute nihna dinhmun pawh hi kan chhut chian a va ngai em. Pathianin nihna (identity) ropui tak ringtute min pek chhan hi kan thih hunah vanram kai tur bik kan nihna sawina ni mai lo va, he khawvela kan awm chhunga kan nihphung leh nih dan tur hriltu a nih vang a ni. Kan hlawkpui atana pumhmawm tum vek lam aiin a mawhphurhna ken tel ngaihtuah thin turin min ti a ni. Chu chu pandemic karah hian i chhut nasa lehzual theuh teh ang u. Vanram kai hrim hrim hi Pathianin khel selang chuan kan pianthar chiah hian vanah min seng nghal deuh vekin ka ring. Mahse, he khawvelah hian van khua leh tuite chuan an Lalpa tana tih tur leh nih tur an la ngah em a ni. Chu chu hmaih palh a va hlauhawm tehlul em! Kan identity dang hian kan ‘van identity’ hi a su buai tur a ni lo vang. A chang chuan kan Mizo identity ngeite pawh hian a luahlan tep tepin a hriat thin a ni. Tin, kan lei identity thil kan buaipui luatah kan van identity theihnghilh deuh mai a awl. Van identity anga leia khawsa mai mai tur ka ni zawk si a.

Lei mi nihna chuan mahni inhaivurna buaipui reng turin min fuih char char a, van khua leh tuih nihna erawh chuan ‘a ram leh a felna’ zawng hmasa turin min ti; Lei mi nihna chuan sum leh pai hi himna leh hlimna pui ber a nihzia a zirtir char char a, van khua leh tui nihna erawh chuan ‘lungawina tela Pathian ngaihsakna chu hlawkna nasa tak’ a nihzia min zirtir chamchi thung; lei mi nihna chuan sualna kawnga nawmsip bawlna hi nuam berah a ngai tlat a, van khua leh tui nihna erawh chuan lawmna dik leh daih rei ber chu Krista bulah chauh a awm a ti, a ni; Lei mi nihna chuan he khawvel chinah he khawvelah chauh hian theihpatawpa hringnun chen turin a fuih a, van khua leh tui nihna erawh chuan thih hnua rorelna awm tur hre renga he leiah hian fimkhur taka awm turin min ti lawm lawm a ni.

Hringnun hriat chian harhna

Kan duh a nih chuan tunlai khawvel hi kan lei identity kum hlun loh zia ngaihtuahna hun tha tak a ni tih a chiang. Covid 19 avang hian mi nuai 15 chuang an thi tawh a ni. Mizoram population hi 13.09 lakh a nih avangin Mizoram mi zawng zawng aiin Corona Virus avanga thi hi an tam tawh zawk tihna a ni. A awmzia chu, Corona Virus hi Mizoram chhungah chauh leng se chuan kan thi mang vek tawh dawn tihna a ni! Rapthlak zawnga ngaih chuan rapthlak tak a ni. He hritlang hri, thenkhat tana engmah ni lem si lo heti zah a suat tawh hi a mak khawp mai. a ti a niang e. Lockdown tirh lai khan ni khata India ram sum hloh kha Cheng Maktaduai 3200 anga chhut a nia, tunah hian a va hloh tam tawh dawn em! India ramah pawh khati zah a nih chuan khawvel pumpuiah a va tam dawn ve le. He khawvelah hian sum leh pai te hi a luangral awlsam em mai!

Thihna hi min hrut rualtu leh kan hmachhawn tur, a chunga engmah tih theih kan neih loh a ni tih chu ngaihtuahna hmang thiam khawvel mite pawhin an hre chiang khawp mai a. Apple Company dintu Steve Jobs-an Stanford University-a a thusawi kha ‘modern classic’ anga ngaih a ni tawh a. Pathian Thu lam chuan a thluk hauh lo naa, zirlaite a fuihnaah khan an la thi ngei dawn tih hre reng turin a ti tlat mai a. Eng ang pawhin ropui se, eng ang pawhin hlawhtling sela, an hmaah mi zawng zawng hrut rualtu ropui ‘thihna’ a awm a ni tih hre reng turin a chah lawm lawm a ni. Chuvangin, ‘A hun tur i hriat miau loh avang leh i thih hunah chuan engmah hi i sawtpui dawn chuang loh avangin tuna i thil tih duh leh nih duh kha huaisen takin bawh miah miah mai rawh,’ a tihna a ni ber. Keini Kristiante erawh chuan chu ‘thihna’ chu he khawvela kan zin kawng tawpna a ni a, kan chunga a lo thlen hun chiahtur hre lo mah ila ni tinin kan hnaih zel tih kan hria. A hun chiah kan hriat loh avang leh engtik lai pawha lo thleng thei a nih avang hian kan ‘Lei mi nihna’ –a inhmang ral mai lo va ‘Van khua leh tui’ nihna buaipui tur kan nih hria ila. He khawvel mite anga nun mai leh an duhzawng leh chakzawngte lo tawm ve mai te, an buaipui ang lo buaipui vak vak mai te; Pathianin nihna min pek duh tawk lo va, khawvel mite anga ngaihtuahna hman leh hisap awl tak a ni. He hripui leng karah hian inenfiahna hun Pathianin min va pe tha tehreng em!

Harhna chenchilh kan ramah hian he Hripui hian heti zawng hian Harhna hi thlen mawlh rawh se!