𝐄𝐕𝐀𝐍𝐆𝐄𝐋𝐈𝐂𝐀𝐋 𝐋𝐄𝐀𝐃𝐄𝐑 𝐉𝐎𝐇𝐍 𝐒𝐓𝐎𝐓𝐓 (𝟏𝟗𝟐𝟏-𝟐𝟎𝟏𝟏) 𝐍𝐆𝐇𝐈𝐋𝐇 𝐋𝐎𝐇 𝐍𝐀𝐍
Kum
sawm leh pali liam ta vawiin ni ang July 27 khan ka mi ngaihsan tak leh ‘Ka la
kawm lovah chuan ka mi kawm chak ber’ ka lo tih thin rawngbawltu ropui John
Stott chuan kum 90 niin Pa angchhungah a lo chawl tawh a. A thih hlim khan amah
thlah nana thu ziah ka chak tehreng nen, eng emaw vangin ka hlen thei ta lo va.
Rilrua a riah reng avang leh vawiin a thih champha lo thleng leh he column lo
lan ni a insut fuh em avang hian ziah a lo rem ta riau bawk a. He Pathian mi
ropui, Pathian tana inpe pumhlum, inngaitlawm tak leh hruaitu ropui chanchin
hian i lo inkawm leh lawk teh ang u.
𝐉𝐨𝐡𝐧 𝐒𝐭𝐨𝐭𝐭-𝐚 𝐤𝐚 𝐡𝐦𝐞𝐥𝐡𝐫𝐢𝐚𝐭𝐧𝐚 𝐭𝐚𝐧𝐧𝐚 𝐥𝐞𝐢𝐥𝐮𝐧𝐠
Kum
1990 chho vela Mizo Kristian khawvel kha nuam angreng tak a ni. Rev Chuauthuama
leh Upa Dr PC Biaksiama te vanglai tak tak kha a ni a. Pu Biaksiama kha a lar
hmasa zawk a. Bible leh Science kha larpui vet vet tak a ni. A chhiar apiangin
kan ngaisang nghal ngawt mai zel a ni ber mai. Bible ropuizia leh a rintlakzia,
Kristian sakhua thatzia min tuh nasa a, awih pawh a awlin a sawi apiang kha kan
lem duak duak mai a ni.
Pu
Biaksiama khan a sawi dik leh dik loh, a hriat fuh leh fuh loh teh zo tumah kan
awm lo. Kan duh zawng thiam takin a sawi a, a hre bawk a, pawm a nuam em em a
ni. Chutih laiin Pu Chuaua, rawn lar chho mek, Cambridge chhuak, khan Pu
Biaksiama thil sawi duh dan kha a lo pawm vek tehchiam hauh lo mai a. Hriatna
tawngchham zawk leh Pathian thu chai dan tur pelhe deuh angin a ngai a ni ber. Ani
kan Pastor zinga mi thiam tak a ni bawk si a. Pachuau pa leh pa kha an inhnial
ta rep rep mai a nih kha.
Pathian
thu ngaihven thangthar keini ho tan khan khatiang boruak kha a nuam a ni ber
mai. Pathian thu chikna lamah min hruai tha nasa hlawm hle. Mahse kan buai deuh
a. A tu sawi chu nge dik ta ang? tih zawhna a tam duh hle mai. An inhnialna
thupui ‘Liberal,’ ‘Evangelical’ tih angreng te, ’Bible Dik Lo Thei Lo’ ‘Dik Lo
Thei’ han tih angreng te hian sawi a hlawhin a awmzia tak tak hriat a chakawm
hle thin. Zirna huanga dik bawk si, Bible zah thiam tho ni bawk si theology kan
duh a ni.
Chutih
lai tak chuan Pathianin John Stott hi mi rawn kawhhmuh ta a ni ber ang chu.
Keini lehkha zir mek, Saptawng lehkhabu chhiar tan ve eih eih tan pawha hriat
thiam theih tak; theology zirna huang chhung tawngkam ni vek si lo, mahse nep
chuang miah bawk si lo; zirna leh thiamna lama zau tak, thlarau nun ngai
pawimawh em em tho si; evangelical nih zahpui miah si lo, amaherawhchu
evangelical khurbing ni miah si lo, chu ka chhiar ka chhiar ta mai a ni. Ka theological
teacher hmasa ber a ni ta ngawt a. A hnen atang hian ka zir hnem teh e.
𝐄𝐯𝐚𝐧𝐠𝐞𝐥𝐢𝐜𝐚𝐥 𝐏𝐨𝐩𝐞
John
Stott-a kha sap zingah pawh mi tha chhungkaw changkang tak atanga lo zi chhuak
a ni a. A pa pawhin England sorkara mi lian tak ni thei tura a beisei a ni a.
Pathianin rawngbawl turin a inpe ta tlat mai si a. Pafa an inbe lo rei viau a
ni awm e. Cambridge University-a zir chhuak, All Souls, England Pastor tha em
em, theologian rintlak tawp, lehkhabu ziaktu ropui, hruaitu tha eltiang,
hmathlir nei thui leh Chanchin Tha hril vei tak a ni vel vek.
A
bik takin khawvel ram hnufuala ringtuten an ngaina zual bik emaw tih theih a ni
a. Miten World Council of Churches (WCC) an thinhrik a, inlak hran an tum laiin
ani thung chuan WCC inkhawmpuiah kalin Evangelicalte tan a hnial hrat viau thin
a ni awm e. Social Gospel uar luata Spiritual Gospel thlahthlamtute a ko eih
ang thovin thlarau chhandamna chauh buaipuia khawtlang siamthatna lam ngaihthahtute
kai harh nasatute zinga langsar pawl tak a ni zel ang.
United
States lama mi Evangelist lar Billy Graham nen an thawk dun tha hle a. Billy
Grahama kha a lar a, sum a ngah a, thil a ti thei bawk a; John Stott hi Europe
lamah lo tangin khawvel Evangelical ten an hotupa angin an pawm tlang tha ve bawk
a. Lausanne 74 Inkhawmpui an han huaihawt dun te kha pui mep mep tak a ni. Evangelical
ho thurin tih theih mai ‘Lausanne Covenant’ an puang chhuak ta a nih kha. Khata
tang khan Evangelical ‘think tank’ “Lausanne Movement” an tih chu a lo intan ta
hial a ni.
John
Stott khan Billy Graham a thlawp tha hle thin a, Billy Graham khan a zah thiam hle
bawk a ni awm e. Billy Grahama Cambridge
University-a a thu a sawi tur huphurh
lutuk pawh, “Mi thiam hnena sawi angin inngai lo la, mi sual chhandam ngai
angin en vek zawk rawh,” tiin a lo fuih a ni. TIME magazine-in an April 2005
issue-a, “100 Most Influential People in the World,” -an thlannah a tel pha a, thenkhat
phei chuan ‘Evangelical Pope’ te an ti hial a ni.
Mi
inngaitlawm tak ni si kha a hunah chuan a huai viau a ni awm e. Lausanne
Inkhawmpui 1974 hnu khan palai ho phur lutuk leh Billy Grahama lar vanglai ni
bawk si khan Billy Grahama kha eng emaw ti taka Evangelical-ho hotupa atana dah
ngheh a, Chanchin Tha hril (a sawia sawi lam) uar zual kha an duh a ni awm e.
John Stott-a hian a khan mimal hotu bika neih leh khawtlang siamthat lam
ngaihthah kha a duh lo lian hle a ni awm e. Billy Grahama pawhin a thu a zuk ta
zawk hial a ni.
Hemi
hma pawh hian Church of England atangin Evangelical group lam inhnuh dawh tumna
a lian hle a. Reformed Pastor lar Martyn Lloyd Jones te pawhin ‘liberal’ lutuka
ngaiin Anglican Church chu chhuahsan an duh a. Chumi thu an rel tum chuan an
buai dawn tih hre lawkin Martyn Lloyd Jones chu thu an sawi tir a, John Stott
kha an Chairman tir bawk a. Lloyd Jones-an chhuah a tulzia a sawi hep hep mai
a, a sawi zawhah Stott-a chuan a thu a lo kalh ve hmiah mai a ni awm e. An
chhuak ta lo a ni.
𝐀 𝐬𝐮𝐥𝐡𝐧𝐮 𝐫𝐨𝐩𝐮𝐢 𝐥𝐞𝐡𝐤𝐡𝐚𝐛𝐮𝐭𝐞
Internet
awm hma khawvel a nih avang khan a thu sawi te kan ngaithla pha ve lo va. A
kutchhuak kan hmuh chu a lehkhabute kha a ni deuh mai. Ani kutchhuak kha Indian
edition pawh a tam tlat. Ka hmuh ang ang chu ka lei zel a, a kutchhuak chu neih
kim ka tum ringawt mai. Kan sawi tawh angin Understanding the Bible (1982) tih
khan Kristianten Bible kan pawm dan nihphungah min tivar hawk mai a. Christian
Mission in the Modern World (1975) tih ka chhiar thung kha chuan a awmzia
ka man thuk lem lo hle a ni.
A
lehkhabu te reuh te Basic Christianity (India ramah The Truth about
Jesus tiin an chhuah) khan Chhandamna chungchang hriat thiamna lamah mi pui
nasa a. Sual chungchang, Isua Krista hnathawh, Rinna chungchang, Kristian nih
awmzia te tawi fel takin a sawi a. A lehkhabu ziahah chuan a tha ber a ni emaw
tih theih a ni. Kristian journalist pakhatin a sawi ngaihnawm deuh ka la hre
reng a. An editorin Basic Christianity kha kai tawi turin a tih avangin a
han tum chhin a, a pamtul tawp a ni awm e. “Han kai tawi tura paih lai tur reng
reng ka hre lo, tlar tin mai a pawimawhin a tha em em si,” zu ti mauh mai a
mawle! Christianity Today magazine-in
Top 100 Best book of the last century-ah he lehkhabu hi chu an telh vang reng a
ni.
Keimaha
thu sawi nasa leh ka ngainat ber erawh chu Christ the Controversialist: A
Study in Some Essentials of Evangelical Religion (1970) kha a ni thung a.
He lehkhabu ka chhiar meuh hi chuan ka kang dawrh dawrh a ni ber mai, thil tul
zawng zawng a sawi emaw tih mai tur a ni. Kum 1996-a ‘Christian Classics’
series-a IVP-in a chhuah nawn \um khan a subtitle thlakin The Basics of
Belief a ti ta reng a. ‘Evangelical
Christianity’ a tih sawi fiahin ‘sakhua dik zia, thuneihna neitu, Pathian Lehkha
thu, Khawngaih Chhandamna, Chhungril \hatna nge pawn lam, Pathian chibai buk
awmzia, Khawtlang nun siam\hat chungchang, Pathian ropui nan nge keimahni \anghma?’
a chai kim hle. Kum 2013 khan David Stone-an edit-in an chhu thar leh a, Christ
in Conflict: Lessons from Jesus and His Controversies. A lehkhabu dangte hi
i chhiar lo a nih pawhin hei tal chu lo chhiar ve hram teh aw. Nun kawng
hruaitu lehkhabu nih a tling.
Hetih lai hian mi tam takin John Stott-a masterpiece nia an ngaih chu The Cross of
Christ (1986) kha a ni thung. Lal Isua tlanna chungchang lehkhabu pawimawh
tawp, evangelical deuh theological college-ahte phei chuan ‘required reading’
ni hlawh reng a ni awm e. He lehkhabu ka chhiar atanga ka la hriat reng chu –
Catholic leh Protestant-in Isua tlanna kan sawi dan lo inang lo lutuk te, Juda
Iskariota chungchanga William Barclaya ngaihdan a vawrh thlakna te, ‘divine
self-substitution’ tih vel kha a ni ta ber awm e.
Issues Facing Christians Today
(1984) kha khawtlang siamthatna thila inhmang tura Kristian zawng zawng a kohna
a ni a. Subject pawimawh leh ngaihnawm vek a ni mai. Vawi li lai revised-in an
chhuah nawn tawh a ni. He lehkhabu tawpa ‘A Call for Christian Leadership’ tih
hi a va han tha kher em aw! Ka chhiar nawn fo thin. Leadership chungchangah
heti khawpa tawi siah chuan hei aia thuziak tha hi a awm kher awm lo ve. Kum
1992 khan The Contemporary Christian: An Urgent Plea for Double Listening tih a ziak leh a, lehkhabu tha lawmman pawh a
dawng nual. OM Books hian Indian Edition an la tichhuak reng a, lei tur a la
awm reng a, neih ve ngei chi a ni.
I Believe in Preaching (1982)
tih kha ka chhiar hmasak pawl tak a ni bawk a. Pathian thu hril chungchang a
vei hle tih a hriat a. Thuhriltu ten tunlai khawvela harsatna an tawh chi hrang
hrang leh thuhriltu inbuatsaihna tur leh zawm tur thil pawimawh a sawi nasa.
Tun thleng hian he lehkhabu hian chhiar a hlawh reng a ni awm e. John Stott hi
chuan Bible leh tunlai khawvel hriat chian a ngai pawimawh hle. Thuhriltu chuan
tunlai khawvel leh Bible inkarah lei a dawh tur a ni, a ti a ni ber mai. Pathian
thu hriltu chuan he khawvel leh Bible lamah a beng a chhi kawp reng tur (double
listening) a ni, a ti
Pentecostal-Charismatic
te zirtirna a beihna Baptism and Fullness (1976) tih kha subject bik nei
lehkhabu hlu tak a ni a, Thlarau Thianghlim hnathawh lam hriat thiam nan a tangkai
hle. John Stott hian kan ngaihtuahna fim kal pela Pathian thu buaipui hi a
ngaimawh hle thinin a hriat a. Kum 1972-a a lecture thu sawi, lehkhabu thelepa
an chhuah Your Mind Matters: The Place of the Mind in the Christian Life
tih pawh zirlaite zingah a tla na thin. Kristian sakhua hi rilru hmang sakhua,
zirna tha chawi vawngtu leh ngaihtuahna fim a pawimawh em emna sakhua a ni, a
ti. A thu sawite hi a pawimawh em em zelin ka hre mai zel a ni.
𝐋𝐢𝐛𝐞𝐫𝐚𝐥 𝐭𝐮𝐫 𝐧𝐠𝐞 𝐄𝐯𝐚𝐧𝐠𝐞𝐥𝐢𝐜𝐚𝐥 𝐭𝐮𝐫?
A
chunga ka sawi ‘liberal’, ‘evangelical’ tih angreng vela kan buai lai deuh khan
Essentials: An Evangelical -Liberal Dialogue (1988) tih Church of
England-a a minister-pui ‘liberal’ anga inchhal David L. Edwards nena an
in-debatena bu kha a rawn chhuak a. Foreign edition chu to angreng takin ka lei
a, ka chhiar ta tlek tlek mai a ni. Mahni tui tuia chhiar ve mai kan nih avang
khan hriat thiam harsa tih tak tak ka ngah hle. Tunah hian han chhiar leh ila
chuan a dang zak tawhin ka ring.
Eng
pawh ni se, lehkhabu tha tak chu a ni hrim hrim mai a. ‘Liberal’ kan tih ho hi
chutia pawngpaw thinhrik tur ngawt chu an ni bik lo, tih te, ‘evangelical’ nih
vanga khurbing deuh leh zirna huanga te em em bik anga ngaih tur an ni bik
awkawng lo, tih te chu a lang chiang viauin ka hria. David Edwards khan
liberal-ho thil ngaih pawimawh a sawi fiah that tlukin John Stott khan ‘evangelical’
ho nihna a humhim thiam ka ti.
John
Stott kha chu a ‘liberal’ lo chiang vai vai hle, mahse ‘fundamental’ leh
‘conservative’ chu a inti duh vak ngai miah lo thung. ‘Fundamental’ a tih ho
chu mahni ngaihdan awm sa vawn ngheh tum hrim hrima tang ho hi a ni a. Ani
ngaihdan chuan Bible engah, a khap loh chinah chuan kan inthlak danglam thei
tur a ni, a ti. Conservative hi chu tih dan hlui ngaina leh thlak hreh tak chi
hi an ni hrim hrim a, John Stott kha chu tih dan hlui leh chin than dan kha a
‘pathian’ vak lem lo. A \ul chuan thlak mai theihah a ngai niin a lang.
A
nihna a sawi duh dan chu ‘evangelical’ tih kha a ni a, chu chuan, ‘Bible
thuneihna pawm, inhawng, ngaihtuahna hmang thiam, Chanchin |ha nunpui leh hril
ngai pawimawh’ tihna a ni ber awm e. Liberal, Fundamental leh Evangelical a
sawifiah dan hi kan thianpa’n tha a’n ti khawp a: “Fundamental ho chu sava bawm
chhunga khung tlat ang hi an ni a, zalenna an nei lo. Liberal ho chu sava
chhuah zalen ang hi an ni bawk a, tawp chin nei lovin an thlawk kual an thlawk
kual thin a, innghahna bulfuk an nei lo. Evangelical ho erawh chu sava khawi
ngam tawh ang hi an ni. Bawma khung kan ngai lo va, kan thlawk chhuakin kan
zalen a, mahse kan inah kan rawn haw leh thin,” a ti. A dik hmel hle a ni.
Bible zirtirnaa kan haw leh zel a ngai. Chuti lo chuan kan thlawk bo mai ang.
𝐓𝐥𝐚𝐧𝐠𝐤𝐚𝐰𝐦𝐧𝐚
Mi
inngaitlawm chi a nih avangin a mit a men laia a chanchin ziahna biography
chhuah kha a duh lo hle a ni awm e. Mahse a upat lamah phek 500 chuang ve vein
volume hnih lai - John Stott: The Making of a Leader (1999) tih leh John
Stott: A Global Ministry (2001) an chhuahsak a, kei pawhin ka chhiar chhuak
dap a, ngaihnawm tak a ni. Kum 2011 khan Alister Chapman-an Godly Ambition:
John Stott and the Evangelical Tradition tih a ziak bawk. Lausanne
Movement-in John Stott: Pastor, leader and friend tih booklet 2012 khan an chhuah tawh bawk. Hei lo
pawh hi Roger Steer, The Life of John Stott (2009) te, Julia Cameron, John
Stott: A Humble Leader (2011) te, Christ Wright (ed.) John Stott: A
Portrait by his Friends (2011) te pawh a awm nual. Miin amah hre reng se a
duh dan an zawh chuan: “Kristian pangngai - Pathian thu hriat, hrilhfiah, thlen
tir, leh zawm tum tlattu angin ni se,” a ti thung.
Lei
rosum leh ropuina um ngai lo, rawngbawlnaah pawh nihna sang thlahlel ngai lo, nupui
pawh nei lova inhmang ral thak, mawlmang taka khawsak pawimawhna hriaa ama chaw
ei dawhkana ‘study’ mai thin, ram rethei zawka mite ngaihsaka hruaitu thar
chher chhuah tum tlat thintu, rawngbawlna leh inpekna hi Pathianin mal a sawm
zel ka ring. A thlan lungah chuan ti hian an ziak:
Buried here are the ashes of
JOHN R.W. STOTT
(1921-2011)
Rector of All Souls Church
Langham Place, London
1950-1975
Rector Emeritus 1975-2011
Who resolved
Both as the ground of his
salvation
And as the subject of his ministry
To know nothing except
JESUS CHRIST
And him crucified
(I Corinthians 2:2)
*****
Comments
Post a Comment