Balaama Sualna Hi Eng Nge Ni Chiah Le?

Balaama chung chang hi sawi a tam ta khawp mai a. Kan buai tlanna ber chu Number 22-24 record leh a hnua Bible-in Balaama chung chang a sawi chhunzawm dan inmil tawk chiah lova hriatna vang niin a lang a, Balaama hi kan lainat deuh hlawm a ni. Zawhna thenkhat han phawrh hmasa ila:
1.        Numbers 22:20 –ah Pathianin kal a phal a, chang 22-ah a kal avangin a thinur leh si, engvang nge? Pathian thiltih dan a inkalh em ni?
2.       Balaama hi Pathian zawlnei a ni em? Pathianin ringlo mite hi a hmang thei em ni? Ringlo aienthiam piangthar ta a ni mai lo maw? Ringlo mi a hman theih chuan eng chen nge ringlote hi kan dawnsawn ang?
3.       Balaama hi a sual a nih chuan a sualna lai tak chu engnge ni ta ang? Thuthlung Thar ziaktute hian an uar lu deuh a ni mai lo maw?
Balaama chungchangah hian ngaihtuahna zau tak neia, chik taka kan chhut a tul awm e. Hengte hi han chhinchhiah bik ila:
1.       Numbers Bu Ziaktu Thil Tum. Number bu ziaktu hian Balaama chung chang a rawn telhnaah hian eng nge a tum ni ang? Balaaman Israelte anchhia a lawh theih loh thu min hrilh chiang hle a, mahse Balaama a fakna tawngkam pakhat mah hmuh tur a awm lo niin a lang thung. Ti hian ngaihtuah ila, kha tih hun laia ram pum huap sakhaw rawngbawltu, aienthiam ropui ber, anchhia a lawh chu anchhe phur mai anga an ngaih thin, Balaama meuh pawh khan Pathianin Israelte chunga thil tih a tum chu a dal zo lo. Sum tam tak tawktarhin Moab lal Balakan thlem mah se (chhawr man a lo sang viau tawh thinin a rin theih) a hlawhtling zo lo. Pathian thiltum tihlawhchham  thei an awm lohzia tihlan hi a ziaktu thiltum ni ngeiin a lang.
2.       Pathian zawlnei ni lovin Pathianin a tul a tih huna a hman tangkai zawlnei a ni. Balaama hi Pathian zawlnei nabi a ni lem lova, Pathianin a thu puang turin a tir bawk lo tih kan hre tur a ni ang. Zawlnei tak tak Jona, Nathana, Jeremia, Isaia, Ezekiel, Amosa, etc, te chu Pathianin  ‘thuchah’ a pe a, puang ngei tur pawhin a ti thin. A then phei chu hreawm ti tak leh hreh ngawih ngawih chunga puang te pawh an awm tih kan hria. Balaama erawh chu chutiang a ni lo. Kal a chak em em a tih hriain Pathianin “I kal pawhin Israel ho anchhia i lawh tur a ni lova, hei hi i sawi tur a ni,” a ti chauh niin a lang. Balaka palaite kha vawikhatnaah chiang takin a hnar a. Pathian duhdan hre tawh tho si khan vawi hnihnaah, “LALPAN ka hnenah engtin nge a sawi leh dawn teh reng, zanin pawh hetah riak teh phawt u khai,” a han ti vel a. He thu leh, “Balaka hian a in chu tangka leh rangkachaka khatin min pe dawn mah sela…” han tih kawi vel te hi Pathian tihna lam  aiin amah chhawrna ‘rate’ tihsan theihnana ‘indawnna’ a ang zawk hial a ni.
3.       Engvanginnge Moab ramah Balaama a kal? Balaka hian Israelte anchhe lawh turin rawih a tum a ni a, anchhe lawh thei lo tur na na na chu kal awm loh tak a ni. Sabengtunga Km 700 vel zet zin a tul lehnghal! Zaithiam Vanlalsailova hi lengzem hla sa turin sum tam tak tawktarhin sawm mah ila, lengzem sa thei tawh lo na na na chu lengzem sa tura rawih tumte hnenah a kal hauh lovang, “In duh dan ka puitlin thei dawn chuang lova ka rawn kal lovang” tih mai tur a ni. Balaama erawh chuan a nep phal ngang lo a ni awm e…a chak tlat…Pathian pawhin chutiang taka chak chu “Kal mai rawh,” a ti niin a lang. New International Version phei chuan chang 22-a Pathian thinur kha ‘a kal avang’ ti mai lovin ‘a kal takah chuan…(when he went)..’ a ti zawk. Pathianin a rilru a hriat chian em avang leh a vaukhan nawn leh nan Vantirhkoh tirin sabengtung hial a tawngtir ta a nih kha. Hlawh engemaw tal neih dan tur a ngaihtuah hram hram a ni thei mai lo maw?
4.       Pathianin ringlo mi hnenah a inpuang thei dawn em ni? Inpuang thei tehreng mai. Hmanlai phei chuan. Gerar lal Abimeleka hnenah a inpuang (Gen. 20:6-7), Pharoa mumangah a inpuang (Gen. 41:25), Nebukadnezzara mumang leh inlarnaah (Dan. 4:1-18) a inpuang bawk tih kan hria. Hengte avang hian Pathian mi an ni ta tihna a ni chuang lo. Juda sal tang chhuah turin Lal Kura a hmang a, Isua pian chung changah khawchhak mifingin an hre hmasa bawk. Tunlaiah pawh a la hmang reng kan ti thei ang. Zirlai leh mithiam zawng zawng hian ringlo mithiamte ngaihdan leh thil hmuh chhuahte hi an hnualsuat chuang lo. Pathianin mihringte (a mite leh midang zawng) thatna atana finna a pek an ni vek mai. Mihring kan that tlan theih nan eng philosophy, theory, thought, strategy, method kan zir zel a tha (Pathian Thu nen a inmil vek tihna ni lovin). Finna dik tak chu Pathian atanga chhuak a ni zel ang. Amaherawhchu, Chhandamna atan erawh chuan Thlarau Thianghlim hnathawha “Isua chu Lalpa a ni,” ti te chauh hi kan awih a ngai thung ang. Tin, Thlarau Thianghlim awmpui Thuthlung Thar Kristiante phei chu Thlarau lam thilah sakhaw dang betute pan tur kan ni tawh lo.
5.       Thuthlung Thar ziaktute hian an tisual ta em ni? “Balaama hian Pathian tihin a thu a zawm a, a hnu lamah a tha lo zawng hlirin a chanchin sawi a ni leh ta si hi…a hnu lama mite hian an hmuh dan hi a dik lo deuh a nih hmel, an ngaihdan an telh tam deuh a ni,” te kan ti hial a nih phei chuan Higher Criticism rawng kai kan ni der tihna a ni. Bible pumpui hi Pathian Thu anga kan ngai dawn a nih chuan, a hnu lama sawi dan awm pawh kha kan ngaih pawimawh a tul dawn tih a chiang. Chuvang chuan a ni  Balaama sualna ni awm angte kan chhui loh theih tak loh ni.
6.       Balaama sualna tak chu. Numbers 31:16-ah Balaama sualna a lang fiah hle a ni. Israel thlahte bawhchhiatnaa hruai luttu a ni. Moab hmeichhe ho kha Israelte mipat-hmeichhiat kawnga thlem turin a fuih a, hneha awmin Israel fate tam takin milem biak leh inthawi an lo ching ta hial a ni (ref. 25:1-18). Bung 25 leh 31 chhiar kawp hian he sualna hi chu a chiang kuar mai awm e. Han zeldin chhunzawm ila. Balaama khan aien thiamna hmangin anchhia a lawh ngam si lova, nawm chen leh nun sual tenawm tak tawktarhin Israelte zingah milem biakna hial a thlen ta, ti ila Bible zirtirna pumpui en hian a dik ngeiin a lang. He thil ti tur hian hrilhlawkna zawha an ram lama haw hlen mai lo hian Kanaan ram velah a rawn let leh ni ngei tur a ni. A ram hla takah awm reng sela Israel faten an that lo tur (Joshua 13:22).
7.                Midangin engtinnge an sawi? Juda chanchin ziaktu hnukhawi lam, Josephus-a leh Philo-a te bakah Juda Rabbi ho zirtirna chuan Balaama hi zirtirna dik lo paw chhuaktu, Israel mi tam tak Pathian tak Jehova biakna atanga milem biaknaa hruai luttu angin an sawi thin. Milem biak tir  hi an lak nat ber chu niin a lang. Thuthlung Thar ziaktute pawh hian he Jewish tradition pangngaia innghat hian thu an sawi ta mai a ni ngei ang. Josephus-a chuan Balaama chu aienthiam, Pathianin a dal avangin a duh anga Israel anchhia lawh thei ta lo, mahse Midian hmeichhe ho hmanga mipat-hmeichhiatna hmanga Israel tam tak kawng dik lova hruaitu angin a sawi a. Josephusa ai chuan Philo-a a nem hret thung. Balaama hrilhlawkna 24:17 hi Messia lo kal tur hrilhlawkna Kristaa thleng dik ta anga an sawi thin avangin Juda Rabbi ho phei chuan an haw viau a ni.
8.                Ringtute tan zir tur. Balaama chung changah hian ringtuten zir tur tha tak tak kan nei: (i) Thusawi dik nazawng hi mi dik an ni chuang lo. A sawi thiam nazawngin an hruai dik vek lem lo. (ii) Pathian rawngbawl chung sia mahni mimal hlawkna tel tum tlat hi pawi tak a ni. (iii) Pawn lam hmuh theih thiltih a pawimawh rualin, a tawpkhawka Pathianin a en thin chu thinlung a ni.


                                                                                                               ***RE060912***

Comments

Popular posts from this blog

Engtinnge Kristian Nun Nghet kan neih theih ang le?

CHANCHIN THA NIHNA TAK

ISUAA DAMNA