Kristian Thalai leh Khawpui Nun


                                                                                                                                         - RE Ralte

Kan thupuiin a tum ber nia lang chu khawpui nuna Kristian thalaite tana harsatna awm theite leh a hmachhawn dan tur a ni awm e. Khawvel hi a awm reng dawn a nih chuan thangthar historiante chuan tunlai khawvel hi engkim inthlak danglam nasat hun lai berah an ngai ngei ang. A tirah chuan hriatna chu lung phek te, rairuang leh savun lehkhaah te an inhlan chhawng a, thil a tidanglam nasa hle a, lehkhaah a kaisan hnu phei chuan tangkai tak a ni. Tunah erawh chuan digital a ni ta. Hei zet hi chu a speed a rang a, hmun a awh zim bawk a, a che na ta rem rem hle a ni. Engkim hi digital format a ni deuh vek tawh mai. TV, Internet, Mobile Phone, music leh video sytem hrang hrang, Computers te bakah Google Company chuan digital formatin khawvela lehkhabu zawng zawng hi dah a tum rep mai le. Keini tuna nung mekte hian thil kalphung pangngaiah kan ngai a ni mai thei. Chik mite tan erawh chuan hai chi a ni lo. Khawvel hmasawnna hi a zuanin a zuang a, mi tam zawkin kan hriat thiam leh kan man thiam bakin khawvel hi a danglam chak tawh a ni. Chu chuan kan nunphung a tidanglam tak zet a ni. Kristian thalaite tan challenge a tam hle bawk a. Chanchintha hi kan puan tur leh kan nunpui tur a nih avangin mawhphurhna a sang telh telh dawn a ni. Kan thupui hi kan hriat fiah lehzual theihnan tunlai khawvel sawinaa hman thin tawngkam lar tak tak 4 fiah tum phawt ila.
Urbanization. Hei hi kan thupui khel tak chu a ni a. Mizotawnga sawi chuan ‘khawpui nun’ tih hian a kawk mai awm e. Thalaiten an duhzawng zawngin khawpui an pan ta sung sung mai. Cambridge Advanced Learners’ Dictionary-in urbanization a sawi dan chu, “The process by which more and more people leave the countryside to live in the cities.”(Thingtlang miten khawpui an bawh zual zelna hi a ni). Hei hian khawtlang nun, chhungkaw nun, mihring nun ho dan, hna thawh dan, nun kan duh dan te leh, in chhunga kan mawhphurhna hrang hrang bakah mimal inhriat thiam dan leh khawtlang kan hmuh dan te a tidanglam vek a ni.
Liberalization. Liberalization chu sorkarin insumdawn tawnna chung changa a dan khirh tak tak lo hman tawhte a thlah zal hi a ni a. India ramah chuan 1991 atang khan hei hi a thleng nasa chho zel a. Heta tang hian foreign company ten India ramah sumdawnna an rawn nei chho ta a, hna tau a tet a, thalaiten inhlawhin khawpui an lut sung sung ta mai a ni. Chu chuan keini pawh min su na ve ta hle a nih hi.
Globalization. Hmanlai chuan intlawhpawhna leh inhriattawnna a that loh avangin khawvel hnam tin leh ram te hi an inhlat hle a ni. Tunah erawh chuan second khat chhungin a inhriattawn theih ta vek a, hmel a inhmuh theih a, tin, transport a that tawh em avangin intlawhtawn pawh a har tawh lo. Sorkar tin hi mahnia khawsa hlei thei lo vek an nih tawh avangin insumdawn tawnna hian khawvel a dap chhuak a, company lianten mahni ram mai tawng khawp lovin ram dangah an lut tlangpui tawh a ni. Khawvel hi a pum khat lehzual a, khawte pakhat ang mai kan lo ni ta hi ‘globalization’ an ti. A chunga mite nen hian a inzawm tha hle.
Postmodern World. Modern khawvel chuan puithuna leh rinthu mai hnawlin chian theih hriatna (scientific knowledge) a ring em em a, thudik leh thutak a zawng a, hriatna dik a um a thil engkim hi hrilhfiah theih a inring hial a ni. Sakhaw thurin scientific lo tak tak anga a ngaihte pawh modernism chuan vawrh thlak a rawn tum a. An insual nasa hle a nih kha.
Tunlai khawvel erawh hi modern piah lam post-modern khawvel a ni tawh. a ni. Scientific worldview pawh a ring ber tawh chuang lova, style khat a awm tawh lova, mahni ngaihdan hi a lian em em tawh a ni. Postmodern mi chuan, “I duh a, i hlimna a thlen chuan a tha a ni mai, tuman an control tur che a ni lo va, i thatpui chuan a tha a ni mai,” a ti mai a ni. Nike Company slogan ‘Just Do It’ tih hian a su fuh chiang khawp mai.  “Just do it if it feels good,” tih te, “You don’t listen to anyone but your heart,” tih te, “Be true to yourself,” tih tunlai Hollywood film thar ber bera thu dik awm sa anga an hman te hian Postmodernism chu a hrilhfiah hle a.  Hetiang ngaihdan khawvelah hian thalaite kan cheng tawh a,  kan film en te, kan lehkhabu chhiar te, kan magazine chhiar te leh kan thian kawmte thleng pawhin min nek reng a ni. Khawpuia cheng thalaite phei chuan heng zawng zawng hi an hmachhawn nasa bik a, direct tak leh indirect-in he khawvel hian a tuam a, chhia leh tha hriatna thiang leh Pathian tihna a tlahniam duh em em a ni.
Tunlai thil awmzia
                Kan nihna leh awm dan tur kan hriat thiam theihnan kan tunlai khawvelah hian eng thli nge tleh vel tih hriat tum hmasa ila. Heng thli te hian min chhem mek a, khawpuia awm thalaite phei chu a nek reng a ni. Hengte kan nun a rawn sutna lai kan lo hriat thiam zel a pawimawh hle awm e.
1.       Atheism a hluar. Kum 2000 January thla khan ‘Defending and Confirming the Gospel’ tih thupui hmangin
Kolkataah conference kan nei a. Kan speaker ber chu Ravi Zacharias, Evangelist Scholar ropui tak a ni. Kum zabi thara thil lo thleng tur kha a lo hmu thiam hlein ka hria. Ani chuan, “…the bold face of atheism that I believe will become bolder yet,” a ti. Hei hi kum 2 hnu velah chiang takin a rawn thleng dik a. Kum 2001 September 9-ah Muslim firfiak hovin World Trade Centre an beih hnu khan Pathian awm ring lo (Atheist) ho an rawn inlar nasa ta hle. Atheism hi thil thar a ni lova, amaherawhchu, tunhmaa zirna hmun University deuh chauha an sawi thin kha khawlaiah an au chhuahpui ta. Evangelist ang maiin Atheism chanchintha(?) chu an hril ta a ni. Oxford University Professor Richard Dawkins-a phei chu campaign beiin a bus bangah ‘THERE’S PROBABLY IS NO GOD, NOW STOP WORRYING AND ENJOY LIFE,” tih an tar kuau mai. America ram lamah Sam Harris te, Daniel Dennett te, Christopher Hitchens te an lar hle. An ni ho hian Pathian awm rin loh vanga duh ang anga tal pawl chu an sawi miah lo; sakhua hian thil a tichhe zawkin an hria a, Pathian sawi bo an tum a ni. Mizo thalai zingah pawh atheist an lo awm reng tawh mai. Vawi khat chu facebook-ah ‘Pathian hi a awm ngei a ni tih prove 3 tal min rawn hrilh teh u,” tih hi ka hmu a, ka chhang hman lova, a hnuah he post hi ka hmu zo tawh si lo. Keini pawhin kan hmachhawn chho dawn ta a ang. Khawpuia cheng kan thalai bengvar tak takte hian hengte hi in tawng mek a ni. Atheist kan nih chiah loh pawhin atheistic values (Pathian awm ring lo ho ngaihdan) hian min hneh thei hle a ni tih i hria ang u.

2.       Eastern Spirituality a lar. Mihringin a sualna avangin a chunga roreltu Pathian awm lo se, a ti fo.  Mahni
duh dan dana tal hi sual zia a ni. Kohhranin a duh loh zirtirna kan rama lo chhuak thin te pawh kan lo bawh thinna chhan chu sual ngaihzamna a inphum thin vang a ni thin. Tunhmain ‘van mi - thianghlim famkim’ intite chuan taksa nun piahlama thianghlimna, Pathian nih hial te pawh an sawi a, Lalchhungkua an rawn chhuak a, ‘mi zawng zawng chhandam,’ an rawn sawi a, TMEF ten ‘tisa thiltihin chhandamna a khawihpawi loh thu’ an rawn sawi leh a. Mi thenkhatin an lo tuipui thin. A tuipuite hi nitin nuna tlin lohna ruk tak nei an ni duh phian (an ni vek erawh chu kan ti thei lovang). Spirituality lo chuan a nun hi a kim lo tih hre si, morality ngaihthah theih dan an zawng a ni. Hei hi tunlai khawthlang mi tam takin Hindu religious teacher Rajneesh, Maheshyogi, Sri Sri Ravi Shankar, Saibaba, Deepak Chopra, Baba Ramdev, etc., an bawh em em chhan hi a ni ngei ang.  Eastern Spirituality (Hindu/Buddhist) hian nun dan tha (moral life) tel lova Pathian lawmzawng nih theih dan hi an zirtir thin a. Chu chu mihringte duhzawng tak a ni thin. Kan nun a khawih dawn loh chuan Pathian hi awm mah se pawi kan ti hauh lo. Hetiang hian khawthlang mi tam tak chu a hneh tawh a, min hneh ve mai ang tih hlauhawm tak a ni. Mizo IAS officer retired pakhat chuan Yoga thatzia a ziak ta vak mai. Yogi Hindu ho keini ho aia tha tak tak an nih zia a ziak ta vak mai. Kei pawhin ka zu chhang nghe nghe a ni.[1] Hnam dang kara kan awmin kan nihna hi engnge a ni tih midangte kan chian hmaa kan chian a tha awm e.

3.       Materialismin ram a la chak. Taksa thil pawimawh bera ngaihna (materialism) hian min hneh tlang hle.
Kristiante tana invenna tur pawimawh a ni reng dawn a. Bibleah hian vaukhanna leh zirtirna kan hmu hnem em em a ni. Kan sawi tak urbanization leh globalization te hi capitalistic economic theory-a innghata sumdawnna khawih an ni vek mai. Company zawng zawng din chhan chu ‘profit-making’ a ni mai. A hlawk thei ang bera hna thawh hi an tum vek a ni. Chumi atan chuan engmah an ui lo. Thiamna nei tha leh thiltitheite chu an voh a, hlawh pawh an hmu tawk tawk mai a ni. Nei ve lem lote erawh chu an te telh telh thung. Company-te chuan an mi chhawr (employee) te chu Pathian anpuia siam ni lovin an hlawkna tura hmanrua angin an ngai mai thin. Tin, a thawktute pawhin an hlawh tam theih dan tur ber kha thil ‘tha’ –ah an ngai a, tha tehfung atana hlawh tam leh tam loh hman mai a awl hle a ni. Mi materialism a luh thuk tawh chuan thlarau nun a chau telh telh a, taksa thil buaipuina a nasa telh telh a. Hlawhtlingte chu invawrh sang viau mah se hlawhchham an lo awm a beidawnna leh manganna khurah thalai naupang tak tak te an lut fo thin a ni. He materialism hi Kristiante hmelma hlun leh hneh har tak a ni. Mi chi hrang hrang awm hona hmun khawpuiah Kristian thalaiten kan awm chhan hi sum leh pai, lei malsawmna a ni ber lo tih hriat reng a tul thin a ni.

4.       Culture mal thiah darh a ni mek. Metropolitan cities kan tih ho chinah hi chuan mi chi hrang hrang, hnam
chi hrang hrang an lo luang khawm a. Mahni culture bik, hnam nunphung leh sakhua, vawn him reng a har duh hle. Midangte tih dan leh rin dan chi hrang hrang a  lo tam a, mahni lo nih tawh dan duh tawk lohna leh hmuhsit maina pawh a thlen thin a ni. Hei vang tak hian mahni culture (nunphung leh sakhua) hriat chian a ngai thin. Hnam dangte thiana siam a, inhawnga zau thiam chu thil tha tak a ni. Amaherawhchu, mahni nihna hmusit leh malmak thak khawpa zau chu a tha hauh lovang. Kan nunphung (hnam culture) hi kan heritage, pipu atanga kan dawn, kan thatpui ber culture a ni a, kan zahpui loh a tul ang. Kan sakhua, Kristianna hi challenge-tu tam tak a awm thin. Khawpuia khawsate chuan kan Rinna hi kan hriat chian lehzual a tul awm e.

Mizote leh Khawpui Nun
India ram khawpuite leh ram pawn lam thleng pawhin kan bawk zel dawn niin a lang. Tunhma chuan sipai leh ‘airhostess’ tih hi kan hriat ber chu an ni mai a. Tunah chuan eng hna thawkin nge an awm hriat sen pawh a ni ta lo. Lehkha zir hi nambar tam ber an ni zel ang a, tunah chuan thalai hna thawk an tam ta hle. Call center, BPO, Spa, Beauty Parlour, Guard, zaia inhlawhfa, Software Engineer etc., leh Sorkar hna pangngai thawk te pawh an ni thin. Pathian Thu (theology) zir leh rawngbawlna lama thawk tam tak an awm bawk laiin kawhmawh bawl hrim hrim bum tur zawng pawh an awm nual thin a ni. Thenkhatin an fa, ruihtheih ching tih ngaihna an hriat lohte, engtin tin emaw an lo that theih tak mialin tiin an tir bawk.
Urbanization hi dal theih chi niin a lang lo. A intir theite kan awt zawk zawmah a nih hi. Kum 2010 khan North East mi khawpuia khawsa mi 414,850 an awm an ti a, 2015 velah chuan North East atanga khawpuia lut chu 5,000,000 an tling tawh ang an ti. North East-ah hian company liante hmalakna a awm vak loh avang hian India laili khawpuite khu kan bawh zel dawn niin a lang. Hei hian kan khawtlang nun, kohhran nun, chhungkaw nun, leh Kristian nun a khawih danglam zel dawn tih a hriat mai.
Thenkhat chuan khawpuia thalai khawsa te hi an ngaisang lo mai thin. Rin phak baka che bawrhbang tak tak an tam tih chu hai chi a ni lo. Ka chhui ka chhui lo nangin kei ngei pawh hian an chhungten mahnia tla fal tlaka an ngaih, an chhuan ruk tak mi pahnih chu chhuanawm lo ru tak ka hria. Bangalorea kan awm lai phei kha chuan Bible zira awm ngat nula 2 chu nau an pai avanga thawn hawng an ni. A pawiin a zahthlak duh hle. Amaherawhchu, khawpuia awm zawng zawng awm khawlo vek tura ngaih tur a ni miah lovang. Pathian tih mi tak tak thalai an la tam mai. Hmannia ka hriat nula pakhat phei chuan a thiante vai engemaw zah Kristian sakhuaah a hruai lut a ni. Amah avang liau liauin Krista zui turin an inpe a ni.

Khawpui nun chung changa hriat atana tha

                Hmanni lawk khan Delhi Mizo Welfare Association leh Delhi Mizo Zirlai Pawl te tangkawpin thuchhuah an siam a. He an thuchhuah atang pawh hian fimkhur a ngai hle tih a hriat mai. Thenkhat han tarlang ila, vairam khawpui hmun hrang hranga chengte tan pawh a pawimawh dan a inang tho awm e.

1.       Thiam nei lemlova ram pawna hna zawng tur a chhuak misual kuta tallut leh heng mite bumna thanga awk an awm thin. A bikin midum (black) India rama a ruka khawsa, suahsual bawl leh mi bum tur zawng, sum leh pai lam ngah viau mai si ten tlangmi nula leh tlangval bum tur an zawng ruai reng tih hriat a tul. Tun hnaiah tlangmi midum kawp avang te, hengmite nena ruihtheih thil chen avang leh an kut tuar a boral / jail tang sawi tur an awm ta thluah mai. Heng mite hnaih loh tawp hi a him ber a ni.
2.       Thiam nei lemlova hna zawng tura phai lam kal, a bik in hmeichhia te, nawhchizawrhna emaw dan phalloh zawng a sum awlsam hmuh theihna kawng hrang hranga hruai duh Mizo ngei zingah pawh an awm chho mek niin alang. Nu leh paten kan fate thiltih leh an awmna diktak kan hriatpui atul. Sum leh pai an hmuh theih chhung chuan a tha kan tih liam mai mai chhungin ruangah kan inchan leh thin! Hnam anga mualphona a nih piah lamah anmahni taksa leh thlarau boralna kawng an zawh reng thei ani tih hriain theihtawp chhuah a kan invenpui tlan angai a ni.
3.       Phaiah ruihtheihthil a zalen a awlsam taka hmuh mai tur pawh a awm reng a ni tih hriat a tha. Kan fate ruihtheihthil tih ching anni tih kan hriat reng pawh hmuh phak lovah kan dah ngawt mai fo hi sim hlauh tur a ni. Ram pawnah kan hmuhphak lovah zalen takin nawpsipbawlna kawng hrang hrang leh ruihtheihthil tlanin an awm thei tih hriain uluk leh fimkhur takin kan fate / chhungte zirna leh awmna tur kan thlang thin tur a ni.
4.       Phaiah ruihtheihthil uchuak taka hman vang emaw mahni inthat emaw mi kut tuar emaw a boral an awmin, hnathawh / zir mumal an lo neilo a nih phei chuan, dan anga tihfel tur leh chhuichian ngai tam tak a awm thin. Mizo takin theihtawp chhuahin sawrkar hotu remchang apiang punin kan inbuaipui thin a, amaherawhchu ram leh hnam tana mualphothlak leh khawtlang hruaitute tan pawha luhaitlak tak tak a awm thin. Heng avang hian hnamdangte zingah kan mualpho thin a, thuneituten hnam angin min entleu mai ang tih a hlauhawm a ni. Heng vanduaina tawk thinte hi khawtlang anga kan inbuaipui theihloh hun a thleng ang tih a hlauhawm hle. Fimkhur turin mahni fate, chhungte leh thiante theuh kan inzirtir a hun tak meuh meuh a ni.
5.       India ram khawpui hmung hrang hrangah mi bum tur zawng leh dan phal baka sum awlsam um an pung zel niin alang. Heng mite hian nula leh tlangval mawlmang tak tak hna mumal thawklo bum tur an hmuhin hmanrua-ah an hmang duh hle. India ram khua leh tui nilote pawhin hetiang a mi bumna hmanrua atan hian India ram khua leh tui ngei an mamawh fo thin. Heng mite hian Mizo thalai tam tak an man fuh fo niin alang. Sum awlsam um avang leh nawpsip bawl duh avanga heng misualte bumna thang a awk mi thahnem tak an awm ta tlat mai. Heng mite hlauhawmzia hria a, an mahni hlat thei ang bera awm turin mitin kan inchah a ni.
6.       Mizo hmeichhe zingah phaia hnathawk, anmahni chhawrtuten chhuanlam hrang hrang siama an duh loh ang taka hman kual an tum tak mai sawi tur an awm thin. Hnathawh tur thlan thuah fimkhur a tul hle. Misual kuta luh laklawk tawh chuan chhuah leh har tak a ni thin.
7.       Phaia hnathawk emaw lehkhazir a awm reng reng Mizoram House-ah emaw Mizo khawtlang hruaitute hnenah emaw mahni chanchin kimchang taka hriattir thin tur a ni. Vanduaina tawk zingah midang hriat manglo a lo khawsa mai mai, harsa taka an thiante leh chhungte zawn chhuah ngai an awm thin hi a pawi hle. Awmna apiangah Mizo khawtlanga theih ang tawka inhman leh inhriattir thin hi himna kawng tha tak a ni tih hriat ngei tur a ni.
Khawpuia i awm chuan
                Keini thalaite hi chu a chunga mi ang chite hian min khawih buai tam lo mai thei. Lehkha zir kan nih avangtein hostelah te him takin a awm theih, tin, in luah tur tha tak kan hmu pawh a ni mai thei bawk. Eng pawh ni se, khawpui nun hrim hrim hian min nek vek a. Chhungte hmuh phak lohva mahnia tlat fal tawh chuan kan chak lohna ruam hi a rawn lang fiah thin a. Thian leh kawppui kan fimkhur loh phei chuan dinhmun chhe tak, kan suangtuah phak ngai reng reng lohah kan tlu lut thei a ni. Hengte hi vawngin hre tlat ila:
1.       Khawpuia i awm chuan sex hmang  khawlo lo tura inven thiam a pawimawh hmasa ber a ni. A bik takin hmeichhe tan, nawmchen nana min hmang duhin min veh reng a ni tih hriat a tha. Keini pawhin kan lo pawisa lo viau thei bawk. Sex hi nupa karah chauh hman tur tih Pathian Thu zirtir dan a ni tlat a, a ni reng dawn bawk. A pawi ber chu he ngaihdan hi khawpuia cheng kan thalai ho hian an ngaizam deuh tlat emaw tih theih a ni. A hmalama kan sawi tak ang khan Pathian Thu zirtirna aiin khawvel ngaihdan hrang hrang – novel, film, magazine, etc. vela an hmuh a, an chhiar ten a kaihhruai thin a ni.
Khawpuiah chuan riah ho mai mai te a lo awl a, zu tak emaw, beer emaw in ho mai mai te an ching a, hengte hi insum lohna thlentu hlauhawm tak an ni.

2.       Rual awh lutuk loh tur a ni. Khawpuia awm theuh theuh hi khawsak dan a inchen lo thei khawp mai. Thenkhat kan awm ve hram hram laiin nu leh pa ten an duh zah zah an rawn thawn te pawh an awm bawk. Rual awh lutuk hian kawng dik lo thleng thlengin a pal mai theih. Nula pakhat ka hriat pawh fel te tein a awm a. Rual awh a lo tina deuh a ni ang. Duat theitu ngaihzawng a nei tan ta a. Gifts a dawng tha thei ta riau mai a. A tawpah chuan a mualpho ta nge nge a ni. Rual awt lutuk lova kan mamawh min phuhru sak tura Pathian rin ngam zel a tha ber a ni.

3.       Mahni Mizopuite pawl hram hram a tha. Mihring hi invengtawn theuh kan ni a. Mi tam tak intichangkang emaw ni, mahni Mizopuite zinga che tla lo, hnam dang kawp ta mai mai an awm fo. Kan nun dan an man ang tih kan hlauh vang a ni mai thei. Keini Manipur lam mi phei chu Mizoram lam nena inpawh loh a awl fo thin. Eng pawh ni se, kan nun dan min ven saktu, kan chhiat kan thata min tuamhlawmtu kan Mizopuite thlahthlam loh a tha ber a ni. Hruaitute hriat phakah kan awm ngei a tha bawk ang. Harsa deuh mah se Mizo Pathian Biak Inkhawm pan hram tur a ni. Tin, Mizo thiltihpui ni khuaah hmel lan ve thin a tul bawk. Miten kan hmel an hriat loh lutuk chuan harsatna tawh palhin a buaithlak thin lehzual a ni.
Tin, nula leh tlangval kan nih deuh fur avangin hnam dang ngaihzawn hi fimkhur ngai tak thil a ni tih kan hriat tlan a tha. Kristian takin hnam dang neih te hi sualah kan puh ngawt thei lo. Mahse, culturally-in phalrai a har a ni. Ring lo neih erawh chu Bible-in a khap tih hriat a tha. Hnam dang tlangval ho nawm chenna atan bak min duh lem lo fo. Nawmchenna atana ngaihzawng neih hi a Kristian hlawl lo a ni.

Engtinnge Khawpuiah Nghet taka kan awm theih ang.

Khawpuiah chuan tuna kan kohhran leh KTP anga activities a tam tak loh avangin thlarau lam nun a chau duh hle a. Kar khatah inkhawm vawi khat a awm chauh a ni tlangpui a, min control turin nu leh pa te an awm bawk si lo. Mahnia mal tlat titih a lo ngaih tak avangin khawhar vawng vawng a awl hle a ni. Amaherawhchu, Pathianin min thlahthlam ngai lova. Ama lam kan hawi chuan engtik lai pawhin kan hnen lam a hawi reng thin tih kan hria. Puitling thawkhata min ngai a, nu leh paten hmun danga min dah kan nih angin puitling takin thlarau lam thil pawh kan zawn a tul tawh dawn a ni. Hengte hi hria ila:
1.       Nitin Pathian kan pawl a pawimawh. Bible chhiar leh Tawngtaite hi a hming maia nei liam mai lovin Isua Krista hriat chian lehzual tumin i hmang thin dawn nia. Hemi atan hian hun remchang zawn hram hram a tul ang. A har mai thei, mahse i tum chuan i thei ngeiin ka ring. Tin, daily devotional i hmang thei a nih phei chuan a tha ngawt ang. Kei chu ka hlawkpui thin. Our Daily Bread hi tha hlein ka hria. Meditation, special verse, quotation leh One Year Bible Reading Calendar a awm nghal a hmang ngei turin ka duhsak che. He hun bik hi nei tura i indiscipline hle a ngai a ni. Online-in hetiang lam hi hmuh tur a tam khawp mai. Nitina chhiar tur min rawn thawn pawh an awm thin- biblegateway.com, insightsforliving.com, lwf.org, ligonier.org, odb.org, desiringgod.com, etc. te hi an tha viau.  Christian sites tih kha han zawng la a rawn lang tuar mai ang.
2.       Ringtu inpawlkhawmna kan tel thin a pawimawh. Kan sawi tak ang khan Mizo tan Mizo Inkhawm ngei pan turah ka ngai. A harsa viau a nih chuan kan bul hnai English service emaw, kan tawng thiam ngeia Pathian Biak Inkhawmna hmuna kar khatah vawi khat tal neih thin tur a ni. Ni 7 chhunga ni 1 serh hran hi mihring phuahchawp a ni lova, Pathian ruat a nih tlat avangin, engangin buai mah la chhuanlam tha tawk a awm ngang lo a ni. Pathianin mimal leh a huhova kan biak hi a duh a, chu chu i nun atana thil pawimawh ber chu a ni e.
3.       Inthawina nung leh thianghlim atana inhlan nitin a ngai. Rom 12:1,2-a kan hmuh angin Kristiante chu mihring kan ni mai lova, kan nawmna zawng tur kan ni lova,  he khawvel hi kan hmun nghet a ni lova, mahse kan awm chhung erawh chuan ‘inthawina nung’ kan ni tlat mai. Halral thilhlana an thil hlan chu a kang ral vek tur a ni a, kang bang a awm tur a ni lo. Tin, maichama thilhlan chu a kang reng tur a ni bawk, ‘one-time’ emaw, ‘two-time emaw’ a ni tur a ni lo ve, ‘all-time’ a ni tur a ni zawk.
Tunlai khawvel ‘global village’ hi Chanchintha hrilna hunt ha a ni letling daih mai. Lal Isua he khawvela a lo kal hun lai kha Chanchintha puandarh nana hun remchang pax romana (roman peace) awm lai a ni a, a darh chak a ni an ti. Chanchintha chuan Europe, Africa leh Asia hmun dang dangte a thleng mai a nih kha. Tunlai khawvelah phei hi chuan a thleng rang tawh hle. Nitina ‘inthawina nung leh thianghlim’ atana i inhlan zel chuan missionary ropui tak i awmnaah i ni dawn tih chiang la. Khawpui nun chuan Kristian missionary a mamawh ber tawh lo a ni ang, Missionary Kristian a mamawh che a ni. Hna thawhna hmunah, zirna hmunah nung reng chung sia ‘halral thilhlan’ atan Pathianin a ko che a ni ang. Tin, inhlan tharna i neih zel loh chuan nangmah ngei pawh i chau mai dawn a ni tih theihnghilh suh ang che.
4.       Engkimah Pathian rin tlat. Kan khawvel hi ‘dog eat dog’ khawvel a ni tawh a. Hlawkna chauh a pawimawhna ram, a thei thei an sanna, chak lo lo an beh rawk rawkna khawvel a ni a. A tuar pawla tan palh theih a ni. Mi tam takin rilru hah avangin tih loh tur tur an ti mai thin. Psychiatric care and counseling hi khawpuiah chuan an mamawh sawt hle a ni. Taksa lamin hma sawn mah se rilru a hrisel lo thung a ni ngei ang. ‘Tension’ an nei deuh reng mai a ni awm e. Vanduaina vang hrim hrim emaw, mahni tihsual ngei avangte pawhin beidawn, manganna khur thuk berah i tlu lut thei tlat a ni. Chutiang hun a lo thlen hunah Pathian thatna leh rorelna-a i innghah tlat a pawimawh ngei ang.
Hlawhchham chang a awm ngei ang a, that chhuahpui zawh tawh loh inrin rum rumna tur khawpa hmalam thima hriat hun pawh a awm ang. Chutiang hunah chuan awm lo ata awma siamtu che Pathian a awma, khur thim ber atangin a kai chhuak ang che a, thil chhe ber pawh thil tha berah a siam thar thei a ni tih hi i hre reng dawn nia. Mi pakhat chuan, “Everything is OK at the end, if it is not OK now, it is not the end yet,” a ti. Ringtute tan phei chuan a dik lehzual a ni. Kan Lalpa hnena chatuan chawlhna kan thlen hma chuan beiseina a la awm zel a ni, tih vawng tlat ang. Pathianin a thiltum(Rom 8:28,29)  leh a thutiam (Heb. 13:5) hi min lak bo sak ngai dawn lo a ni.
Tlangkawmna
                Khawpuia lehkha zir thei leh thildang vanga khawsa theite hi mi vannei zawk an ni tlangpui a. Fimkhur loh chuan vanduaina nasa taka chang thei a ni tih hria ila. Kan u leh nau, thenawm khawveng, thian tha, Kohhran leh khawtlang hruaitute hmuh phak lohva khawsak a nih avangin kan ze chhe lam a langsar duh viau mai. Kan venga kan awm aiin ka invawn a ngai nasa zawk a, nu leh pa angchhunga kan awm lai aiin taksa leh thlarauah kan zuamawma, kan him lo fe a ni tih kan pawm chian a ngai. Lehlamah thung chuan Pathian ropuina lantir tur leh a Chanchintha nun chhuahpui turin ‘opportunity’ tha tak Pathianin min pe tih hria ila. Pathian ring tlat a, inserh thianghlimin, rinawm takin kan hmabak tih tur awm zawng zawngte i hlen zel ang u.
                                                                        ***************
                                                                          

RE030112

­­­­­




[1] Ka chhanna kan chhiar  duh chuan 'Yoga hi ngaihsan chi a ni em?' re-ralte.blogspot.com  -ah a awm.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Engtinnge Kristian Nun Nghet kan neih theih ang le?

CHANCHIN THA NIHNA TAK

ISUAA DAMNA