𝐏𝐀𝐓𝐇𝐈𝐀𝐍 𝐂𝐇𝐔 𝐌𝐈𝐇𝐑𝐈𝐍𝐆 𝐀 𝐍𝐈 𝐓𝐇𝐄𝐈 𝐃𝐀𝐖𝐍 𝐄𝐌 𝐍𝐈?

 

Mihring ngaihtuahna atanga thu har ber pawl chu Pathian engkim ti thei, engkim hria chu mihring famkima a lo awm thu hi a ni. Engtin nge Pathian famkim leh mihring famkim chu a nih kawp theih ang le? Thenkhat chuan Trinity thurin ai hian a har zawkin an sawi hial a ni. Heti hi a nih vang a ni mai thei Liberal theologiante chuan Pathian mihringa lo chang (incarnation) hi thil thleng tak tak lo, ‘thuvuvuk’ (myth) ang mai maiin an ngai. Neo-orthodox theologiante meuh pawhin he thu hi chu mihring ngaihtuahna inremfel dan atanga chhut fuh theih loh, rinna mita hmuh thiam chi chauh niin an ngai bawk mai a. Chutih laiin keini ho erawh chuan harsatna nei miah lovin a ropuina kan hmu a, lung min lenin Amah fak hla kan sa ning hleithei lo a nih hi. Kan vannei mang e.

 

𝟏.    𝐊𝐫𝐢𝐬𝐦𝐚𝐬 𝐥𝐞𝐡 𝐓𝐡𝐮𝐭𝐡𝐥𝐮𝐧𝐠 𝐓𝐡𝐚𝐫 𝐳𝐢𝐚𝐤𝐭𝐮𝐭𝐞

 

Thuthlung Thar ziaktu mi 10 vel zingah hian Krismas chanchin, Lal Isua pian chungchang buaipui tak hi an tam vak lo a ni tih a hriat theih mai a. Kutchhuak ngah ber Tirhkoh Paula hian a sawi tam lo hle. Isua lo pian dan chanchin phei chu a chai teh duah lo a ni. Khatih hun laia ringtute tan khan a chiang tawkin a hria a ni mai thei e. Chanchin Tha bu ziaktu 4-te zingah pawh hian Krismas chanchin ziak miah lo chu ziak hmasa bera an sawi Marka hi a ni miau mai. Isua pian thu vel hi a ngai pawimawh hman lo emaw ni dawn ni? ‘Thlalera mi aurawl chuan ‘Lalpa lam lian sial ula…” tiin a rawngbawlna leh a thuchah khan a tan tawp mai a. Kan lunglen kai thotu deuh ber chu Matthaia leh Luka hi an ni ta awm e. An ni pahnih hi chuan uluk taka chhuiin uar takin Isua pian thu leh a chhehvel hi min hrilh a ni.

 

A rei telh telh a an uluk tual tual emaw tih turin a awm a. Johanan a ziah ve meuh chuan Bethlehem leh zawlnei Isaia hrilhlawknate kal pel daihin 'A tirin...' tih atangin a tan ta beu mai. An Chanchin Tha hrilna hmun leh a ngaithlatu mil zel khan Isua ropuina pawh an phawrh chhuak thiam a ni ngei ang. “A tirin Thu a awm, Thu chu Pathian hnenah a awm, Thu chu Pathian a ni. Chu mi chu a tirin Pathian hnenah a awm. Engkim a zain ama siam a ni…Thu chu tisaah a lo chang a, kan zingah a awm ta a…khawngaih leh thutakin a khat,” tiin a chhui ril ta hle mai. A sawi awmzia chu, a tir atanga awm Pathian, engkim siamtu kha kan zingah a lo awm ta tlat mai…amahah khawngaihna leh thutak kan hmu kawp a ni!, tih a ni ngei ang.

 

 

𝟐.    𝐊𝐫𝐢𝐬𝐦𝐚𝐬 𝐭𝐡𝐮 𝐡𝐚𝐫 𝐜𝐡𝐮

 

Engkim ti thei leh engkim hria Pathian chu mihringa lo changin hriat loh chin nei leh tih theih loh chin tam tak neiin a lo awm ta mai chu hriat thiam a har ta ngan ngan hle. Isua khan khawvela a len lai khan engkim hre lem lo ang leh mihring pangngai ang khan a awm ve mai thin si a. Pathian nihna a thlauthla thei dawn em ni? tih zawhna a lar hle mai. Hemi chhan nan hian thil awmang tak, mahse Kristian zirtirna tluangpuiin a pawm lem loh ‘Kenotic theory’ an tih a awm a. Chu chuan Isua mihring chan lai khan a Pathian nihna a hlip vek a ni, a ti a. Kristian zirtirna tluangpui erawh chuan mihring famkim, Pathian famkim a ti tlat thung a ni. Chu thu chu ringlote beih duh tak ruam a lo ni thin.

 

Kan hmaa thu har awm ta chu ‘Engtin nge Isua kha mihring famkim (hriat loh chin leh theih loh chin nei) ang leh Pathian famkim (engkim hria leh engkim ti thei) a nih kawp theih dan kan sawi fiah tak ang?’ tih hi a ni. Philosopher Thomas V. Morris chuan sawifiah tumin, “Pathian Fapa kha minung pakhat a ni teh meuh mai, mahse engkim hria Pathian rilru chhungah tho khan engkim hre lem lo, mihring rilru a awm ve thei tho a, insu buai lovin an awm kawp ve mai a ni,” a ti. Mumang chhawng kan neih theihnaah hian chutiang thil chu a awm thei tih a hriatah a ngai. A Pathianna chuan engkim a hre veka engkim a ti thei vek, a mihrinna erawh chuan chutiang nih chu a mamawh lem lo, tizawngin a sawi a ni. Heti a nih chuan Isua Pathian famkim leh mihring famkim a nihzia a hriatthiam theih deuhah a ngai. He thu ropui tak hian ringtute min hneh a. A nihna takah chuan Krismasah hi Isua birthday lawmna mai mai ni lovin ‘Isua mihring channa’ kan lawm zawk a ni. Morrisa hian thiltihtheihna tawngchham leh hriatna tawngchham deuh hi mihringte nihna ni mah se, ‘essential property’ anga ngaih tur chu a ni lo, tiin a sawi bawk a. Pathian mihringa lo chang hriatthiamna chungchangah a thawhhlawk angreng hle a ni.

 

𝟑.    𝐏𝐚𝐭𝐡𝐢𝐚𝐧 𝐦𝐢𝐡𝐫𝐢𝐧𝐠𝐚 𝐜𝐡𝐚𝐧 𝐡𝐚𝐫𝐬𝐚𝐭 𝐚 𝐧𝐠𝐚𝐢 𝐤𝐡𝐞𝐫 𝐞𝐦 𝐧𝐢?

 

Kan mihring ngaihtuahna pangngai hi chuan Pathian a’n dah ‘engkimtithei’ khawp a. A duh ang anga vai fai duak duak thei mai turah a ngai thin. He nihna hi ngaihtuah ngun deuh erawh a tha. Pathian chu keimahni ngaihtuahna leh hriatna ai daiha sang, mihring khaikhin chi rual a ni lo tih hriat a pawimawh hle mai. Lal mawl chuan a thu thu emaw a tia, a che buai thuai thin a. Lal fing erawh chuan thil engkim a ngaihtuah keuh keuh thung. Pathian pawh engkim ti thei ni mah se a nihna dang dikna, hmangaihna leh thianghlimna zulzuiin thil a ti thin a ni zawk. Chumi kalh chuan engmah a ti dawn miah si lo. Chuti a nihna vang tak chuan Pathian mihringa lo chan a ngai a ni.

 

Sual vanga Pathian laka mihring bat nasa tak hi mihring ngeiin a tlak tur a ni a. Mihring a rawn chan ngawt loh chuan chu man chu tlaktu tur an awm lo. Pathian mihringa rawn chang chauh lo chu tlak zo an awm lo bawk a. Tin, Pathian leh mihring suihzawmtu palai hi Pathian leh mihring a nih ve ve a ngai bawk a. Chuti lo chuan kar a awm reng dawn a ni. Mihringte chhiatna, thihna leh Pathian hlata kan awm hnu hian kan chhung lam atanga damna thlen turin mihring nihna luhchilh a ngai. Chu luhchilhna chuan thihna thlengin a luhchilh fai vek a nih hi. Pathianin ngaihdamna puana tihfel mai a duh tawk hauh lo. A chhe tawh tuam dam a, dikna hel lo va, thihna thiltihtheihna a taka hneh a tum a ni. Chumi hlen chhuak tur chuan ‘Pathian chu mihringa a chan’ a ngai a ni ber awm e.

 

Tunlaiah mi tam takin Krismas an sawi nep fo thin. Ringlote thiltih tawmpuina ang hiala sawi te pawh an awm. Ringtu zingah pawh lawm ve duh miah lo an awm tlat a ni. Tin, Krismas hlimpui tam takte pawh hian a hlimpui tur tak hlimpui lem lo va, a phawvuaka khawvel nawmna lo chen ve mai mai awm thei a nihzia a lang chiang thin. Mahse, ringtu tan Krismas hi a nep lo va, a te lo hle. Khawthlang ho culture-a birthday lawm satliah ang ni lovin hmangaih vanga Pathian mihringa lo chang ngat chu lawm thiam turin inbuatsaih ang aw.

 

Krismas Chibai le.