𝐊𝐎𝐇𝐇𝐑𝐀𝐍 𝐃𝐀𝐑𝐓𝐇𝐋𝐀𝐋𝐀𝐍𝐆

Thupuan buah hian Lal Isuan kohhran pasarih hnenah lehkha a thawn a. Heng kohhrante hi hmanlaia lo ding tawh kha ni mah sela a thuchah hi vawiina kohhrante inenfiah nan a ti ni ngei tur a ni. A pawimawhin a la dik em em zel a nih hi.  Kohhrante hnena lehkhathawn ni mah se mimal nun atan pawh a kaih luh theih tih chu a chhiartu ten kan hrethiam nghal zel bawk a. Kohhran palite hi kan darthlalang atan kan hmaah han hung chhin ta ila.

 

Hmangaihna dai a pawi

 

Ephesi kohhran kha khaw ropui taka awm, kohhran ropui tak mai an ni a. Chak pawh an chak tha viau. An thawk rim a, zirtirna dik lo Nikola pawlte zirtirna ang chite pawh an hnawl hneh viau zel a ni. Lalpa Isua Krista tan an inphalin tuar an huam thui hle. Chung thil avang chuan fak pawh an hlawh a ni. Amaherawhchu, demna pakhat an dawng mauh mai,“… demna che ka nei: a tîra mi hmangaih ang khân mi hmangaih ta lo,”a ti a ni (2:4).  Activities-ah tha hle mah se Lal Isua hmangaihnaah an tla hniam ve tlat a ni. Chu lai tak chu Isuan a rawn phawrh chhuah sak ta a nih hi. Kohhran nun leh mimal nunah pawh hian kal ngai a kal pet pet a, tih dan phung pangngai tih theih chuan duh tawk mai a awl hle mai. Ephesi kohhran pawh chutiang ang chu an niin a lang.

 

Tlak hniamna nasa tak a awm loh na na na chuan thil tha lo chhiava tak chu a ni lem lo tih a hriat theih a. Fak an phuna kawngah chuan Isua pawh hian a fak zel a nih hi. Chutih lai reng chuan a pawimawh ber amah Lal Isua Krista ber kan hmangaihna lamah kan tla hniam ang tih a hlauhawm thin a ni. Amah kan duhna leh kan ngainatna pung zela, chumi avanga thahnem ngai taka rawng bawl leh ama tana nung tur chu kan ni a. Chu hmangaihna tak mai chu a ‘thlarau’, a ‘nung’ kan tih thin lai hi a ni awm e. Tih dan phung pangngai zawm mai piah lam thil a ni. Rawngbawltu pakhat chuan, “Kan dam chhunga kan thiltih zawng zawng hi, Pathian hmangaihna atanga kan tih loh te hi chuan, awmzia a nei tak tak dawn lo,” a ti hial a ni.

 

Thih thlenga rinawm a pawimawh

 

Smurna kohhran hi Lal Isuan sawiselna tur a nei hauh lo mai. He kohhran member nih hi a va chakawm hle mai. Mahse han chhiar chian chuan retheihna leh tuarna-in a tlak buak ve tho a, tawrh zel tur pawh an nei tih a lang thung a ni. Mihring lam atang chuan chakawm hauh lo mah sela thlarau lamah chuan an hausa tih Lal Isua meuhvin a puang a nih hi. Hetah hian khawvel tehfung leh thlarau tehfung a danglamna pawh a rawn lang kan ti thei ang. He kohhran a fuihnaah hian ringtute infuihna lar berte zinga mi “I tuar turte hi hlau suh…Thih thlengin rinawmin lo awm rawh; tichuan nunna lallukhum ka pe ang che,” (2:10) tih hi a chhak chhuak ta a ni a.

 

He thu pawimawhzia hi sawi in a siak lo hial mai thei. Ringtu zin kawng hi kawng nuam leh hahdam, hlim leh lawmna, malsawmna leh nawmnaa khat a ni lem lo a. Hringnun famkim lohna pangngaia kan tuar ve tur lo awm thin leh Krista hnung kan zui avang liau liaua kan tawrh tur te kan pumpelh thei lo. Ama tana kan din ngheh avanga kan tuar tur te chu hlau lo va, kan thawk tawp thlenga rinawm taka awm hi ringtu nih dana tur a ni. Chutiang mite chuan an tana a buatsaih Nunna Lallukhum chu an dawng dawn si a. Chu lawmman chu he khawvel thil engmahin a khaikhin zo lo a ni. Chu chu harsatna khur thuk bera kan awm lai leh ama hming avanga hrehawm tawp kan tawrh laiin i hre reng ang u.   Ziaktu lar Vance Havner chuan, “Kristiante chu kan dam reng pawh a ngai chuang lo, Isua Krista tan kan rinawm a ngai a ni mai a, thih thleng chauh ni lovin a tul chuan thih chilh thakin,” a ti hem mai.

 

 

That pawhin Isua dem a hlawh theih

 

Pergamos kohhran hi fak an hlawh khawp mai. Greek ho sakhaw hmun pui, an pathian Zeus temple ropui tak a awmna hmun leh kum 29 BC-a Emperor Augustus hminga temple an sak ngat din lurhna hmun a ni a. Asclepius, Greek ho damna pathian, an symbol rul a nih vang hi a ni mai thei ‘setana thutphah’ awmna, a tih hial hi. Hetiang boruak karah hian Isua tana rinawm takin an awm a. Fak an phu a ni tih a lanna chu Isua thuhretu rinawm tak Antipa martar hial khawpa he khawpuia tihduhdahna a hluar hnuah pawh tuman Isua an phatsan duh lo a ni.

 

Heti a nih lai reng hian demna a nei tlat mai. “That lutuk pawh a tha lo,” an tih ang deuhvin, a pawi ta chu an lo zau ta lutuk hret chu a ni. Zirtirna dik lo vuan leh zirtir an awm a, an ngai thei phian a ni awm e. Balaama hi mipat-hmeichhiatna leh milem biakna kawnga Israel-te hruai sualtu a ni a, Nikola zirtirna pawh hi chumi zulzui tho chu a ni a(2:14). Pergamus kohhrante hian heng zirtirna tha lote hi an lo ching ve tih lam aimahin a demna ber chu lo hrethiam riau an lo tam ta hi a ni mai thei. Hei hi ringtu nuna kan zir tur pawimawh tak a ni. Pathian duh loh zawng thil leh zirtirna dik lo lamah hian ‘zau’ leh ‘dawhtheih’ kan ba lo va, ‘hriatthiamna’ thui tak neih pawh a ropui hek lo. Ephesi kohhran thatna Isuan a sawi kha chu Nikola zirtirna an haw tlat kha a ni tih hriat reng a pawimawh hle.                                  

 

Hausak hlauhawmzia

 

Laodikei khua hi Isuan lehkha a thawn kohhran pasarih zinga hausa ber an ni a, mahse fakna a chhak chhuah loh awmchhun an ni thung. He khua hi sum leh paia peipunna hmunpui, puan lum (wool) lam thawmhnaw siam chhuaktu leh mitna damdawi siamna leh zawrhna hmunpui a ni a. He lei hausakna hian an thlarau nun a khawih a, inthlahdah leh mahni induhtawk tak, Pathian lam thil ngaih pawimawhna hniam tak an lo ni ta. Thenkhat chuan lei malsawmna te leh Pathian malsawmna suihzawmin an lo lungawi tawk hle a ni ngei ang. Lal Isua duh dan nen inkarakik tak a ni. “‘Ka hausa a, engkim ka ngah a, tlâkchham ka nei lo,’ i ti vei a; rethei khawngaihthlâk, pachhia, mitdel leh saruak mai i ni tih i inhre si lo,” (3:17) a ti hmiah hmiah mai a ni. Sum leh pai nei em um hi a takah chuan a pachhiat theih hle a ni tih a lang.

 

Kristian inti si Kristian nun dan tura nung duh chuang si lo, vawt si lo lum pep pup, ang chi hi kan Lalpa kaah a tui thlawt lo, “Ka ka ata ka chhak chhuak ang che,” (3:16) a ti mai a ni. Chumi dinhmun chu Laodikei mi hausa ho nihna chu a ni chiah a. Kristian inti lo ngam si lo, Kristian nuna nung duh si lo; Kohhran thlahthlam ngam chiah si lo, sum leh pai leh khawvel nawmna chen duh reng tho si. Hetiang nun hi a ni awm e ‘vawt si lo, lum pep pup’ chu. Inchhak chhuahna thil rapthlak tak a thlen loh nan sim turin a sawm lawm lawm a, Isua an hnena awm tura an sawm phawt chuan an kohhran tilum leh turin an zinga awm a hnial ngai loh tur thu thlengin a delhkilh a nih hi. Hei hi ring hnungtawlhte a kohna pawh a ni nghal.