𝐊𝐀𝐍 𝐈𝐍𝐍𝐄𝐈𝐇 𝐃𝐀𝐍 𝐄𝐍𝐍𝐀𝐖𝐍 𝐀 𝐇𝐔𝐍 𝐄𝐌?

 

Nula leh tlangval fel dun tak mai, kohhran leh khawtlanga akul ataia tang thin leh hmelhriat leh duhsaktu ngah angreng tak an inngaizawng ve tlar tlar a. Kohhran lian thawkhat takah an lawi ve ve bawk a. Inneih an tum meuh chuan harsatna lian tak an tawk a ni reng mai. Chhungkaw khawsak harsa ve thawkhat taka mi an ni dun tlat mai a ni. Biak In hawng ngeia inneih chu an duh a, mahse engtin nge ni ta ang? Lehkha kar 2 chhung tal tar a tul dawn avangin zep theih a ni lo. KTP/YMA hruaitu chanvo an chan phak avangin  thawhpuite thlim ngawt leh duhsaktu tam tak kal kan chu an tan harsa eltiang a ni. Thil dang ngaihtuah loh pawhin inneih ni hi chuan a tlem thei ang bera chhutin mi 300 -400 tal hrai an ngai a. Hetiang mi tan hian Pathian leh Kohhran duh dan taka Biak In hawng si a, hautak lo tak, mi tam tak hriat si lohva inneih fel then dan a awm em? Kohhran inneih dan kan hman mekah te hi chuan a awm lem lovin a lang.

 

Sen tlem leh hautak lo taka inneih hi Kohhran leh khawtlangin kan sawina a rei tawh hle a, mahse hmasawn har kan titlang a nih hi. Thenkhat chuan mawlmang (simplistic) angreng takin, “Biak In hawnga inneih hian senso tam vak a ngai lo. Thingpui sem lo pawhin a theih. A lawmna program tel lo pawh hian a theih. Inneih hian senso a ngai lo,” te kan han ti thla ngawt a. A theory chuan a theih ngei a. Mahse a tak rama chantir tur chuan mi chak fal tak a nih loh vek leh mi buluk deuh tak nih a ngai ang. Kan Mizo society nihphung hrim hrim hian chutiang taka tih chu a mil lo niin ka hria. Then leh rual, u leh nau, pi leh pu telh loh theih loh an tam a ni lawm ni? Chuvangin, inneih hi mi zawng zawng tana tih hautak loh kan duh chuan kan kal dan pangngai thenkhat hi chu sawhsawn dawrh a ngai niin ka hre ve thin.

 

Ennawn uluk ngai ber pakhat chu Biak Ina lehkha tar emaw, innei tur hriattirna puan emaw hi a ni a. Tuna kan kalpui danah hi chuan kar 2 tal hriattirna puan hi a ngai tlat a. Hetiang a nih chuan mi zawng zawng deuhthawin an hre dawn tihna a ni a. A chunga ka sawi tak ang chi khawtlang leh kohhrana nula/tlangval mi hriat hlawh khawpa fel thawkhat tan chuan holam taka a ruk a rala inneih fel mai te chu thil theih loh tluk a nih phah dawn a ni. Inneih tur hriattirna hi a innei turte duhthlanna-ah innghat mai se a tha zawk ang em? tih hi ngaihtuah theih tak a ni.

 

Sorkar dan lam atanga chhut hian innei turin mi zawng zawng hriattir kher hi a ngai em ni aw? Bible zirtirnaah hian Biak In hawnga innei tur hian mi zawng zawng hriata puan lawk kher a ngai lem em ni? Hetiang thilte hi ngaihtuah chian ngai tak a ni. A chhan pawh public notice (mipui hriata puan) hian thil tam tak a ken tel vang a ni a. Biak In hawnga inneih a hautak chhan pakhat a ni lo thei lo a ni. Mihring dinhmun a inchen loh em avang hian thenkhat chuan tlang hriata puan lawk an duh zawk thei a, thenkhat erawh chuan mi tlemte chauh hriata inneih mai an duh thei bawk a. Phalsak ni ta ve ve sela a hahdamthlak zawk mai thei a ni.

 

Lehkha tar a ngaih chhan nia kan hriat ber chu hmeichhiat mipat thilah innei turte kha an thianghlim leh thianghlim loh tihchian nan niin a lang a. Hnam dang hetiang dan nei hi awm ve tak ang maw?Hmanlai deuh phei chuan lehkha tar inpawh thlak sakte pawh an awm fo a ni awm e.  Tunlai hunah hi chuan hetiang thawm hi hriat tur a vang hle a ni. Eng ang pawhin lo bawrhbang ru sela intihmualpho ai chuan ngawih mai mai thangtharte hi chuan an duh tawh zawk a nih hmel a. Hmeichhiat-mipata thianghlimna leh inneihna hian inzawmna eng nge a neih tih pawh hi ngaihtuah tham tak a ni. Thil inhnaih tak si inzawm chiah si lo niin a lang.

 

Hetianga ka sawi avang hian hmeichhiat-mipatna phalrai ta viau ka ni hauh lo va. Nupa kar chauhah lo chuan he thil hi hman loh tur a ni a. A hmang tih kan hriat chu Kohhran pawhin thunun zel tur a ni. Chu chu kan Thlarau nun a ni a, kan tih loh tur chiang sa a ni. Amaherawhchu, mi innei tura induh tawn tawh leh inbuatsaih mekte tana tehfung bera hman chi a ni lem dawn em ni? tih hi zawh theih tak a ni. Kan dan hman lai pawh hian inneih kan khamtir chuang lem lo va, a hmun kan sawn sak mai chauh a nia! Vestrya inneih tirin nasa eltiangin kan lawm thin tho a nih hi. “Kohhran Dan Thianghlima Inneih” kan ti tho tho bawk si a!

 

Thenkhat chuan sorkar dan lam atanga thlir pawha kan inven nan public notice hi a ngai niin an sawi thin. Dan lam hremi ka nih loh avangin sawi huai a har khawp mai a. Amaherawhchu, a ngai lem lo nia hriat theihna chu court-a inneite hian khawtlang mipui an hriattir kher kan hre lem lo a ni. A court ber pawhin public notice tul a tih loh va, witness hming ziak tur a awm a, a lungawi chuan helam chu a himah a ngaih theih mai awm e. Kohhran inneihah pawh an thiante mawhphurhna a sang lehzual dawn tihna a ni mai ang chu.

 

Thenkhat hi chuan Inneih inkhawm hi ‘Kohhran program’ a ni, an ti bur mai a. Kohhran program pawimawh anga kan ngaih theuh phei chuan Kohhran memberte tel theuh a ngai dawn a. Inneite tawiawm that chu Kohhran mite infuihna a ni zel bawk ang a. Inneih senso te hi a tlem mawh hle dawn a ni. Biak In hawnga inneih phei chu mi awmthei deuh hlek lo tan chuan cho loh mai a awlsam hle zel ang. Hmeithai fanu fel tak pakhat pasal neih tum, a nuin Biak In hawnga neihtir a tum hram  hram laia an dinhmun a hriat chian em avanga duh tlat lo pawh ka hre tawh. A nu kha sum tam tak baa pasal neihsan a duh lo a ni mai thei. Inneih hi ‘Kohhran program’ chu a ni ngei a, mahse ‘Public Worship Service’ (Pathian Biak Inkhawm) pangngai chu a ni lo a ni lawm ni? Chutianga kalpui thiam pawh a tul awm e.

 

Inneih tihhautak loh dan hi Kohhran leh khawtlangin hun rei tak a zawng tawh a. Kan zaa that tlanna atan tiin a nei zote pawh a hrek lek lek thin a nih kha. Tin, duhthusam ram sawia a taka zawm harsa tak tak infuih nana hman pawh a tam. Chutih lai reng chuan Biak In hawnga inneih hi chu a hautak telh telh emaw tih theih a ni. Kan sawi tak ang khan kan khawtlang nun inpawh tak avang hian a hautak lo tak tak thei lo a ni a. Kan inneih dan pangngai awm sa (system) hi kan tihdanglam loh chuan hmasawnna bulfuk tak neih a harsa dawn tih a lang. A rethei ber atanga hausa berten Biak In hawng ngeia nupui-pasal an neih theihna tur dan tha chher chhuah i tum tak tak teh ang u.

 

*****